12 przedstawicieli mniejszości etnicznych, religijnych i językowych, wybrani wśród około 700 kandydatów z całego świata, w tym przedstawicielka polskiej mniejszości z Ukrainy Inna Sandiuk, w trakcie trzech tygodni poznawali w kwaterze ONZ w Genewie system i mechanizmy funkcjonowania tej organizacji pod względem obrony praw człowieka i szczególnie praw mniejszości.
Głównym celem programu, w którym oni brali udział, było wsparcie społeczności w zakresie promowania i ochrony praw mniejszości. Oprócz wiedzy teoretycznej, jego uczestnicy zdobywali umiejętności praktyczne związane ze współpracą ONZ z różnymi podmiotami.
Jak wygląda sytuacja z obroną praw mniejszości w ich krajach ojczystych dzielili się stypendyści z Ukrainy, Mołdawii, Iranu, Egiptu, Pakistanu, Indii, Kamerunu, Uzbekistanu, Bośnii i Hercegowiny, Japonii, Kolumbii. Młodzież wymieniała się doświadczeniem i opowiadała o przerażających przykładach dyskryminacji (np. chrześcijan w Egipcie oraz Indii; anglojęzycznych obywateli w Kamerunie i in.) czy nawet ludobójstwa (wobec religijnej mniejszości Yazidis przez Państwo Islamskie, ktore w trakcie kilku dni w 2014 r. zabiło od 5 do 7 tys. przedstawicieli tej mniejszości).
By głos młodych delegatów usłyszano, stypendyści zorganizowali w biurze Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Praw Człowieka tzw. „coffee briefing session”, czyli imprezę na której zaproszeni goście porozmawiali z nimi o mniejszościach, natomiast niespodzianie zanurkowali się w niewypowiedziane i przeżyte historii stypendystów, o których nie da się przeczytać w żadnej książce.
Dlaczego zaproszono ich akurat do siedziby ONZ? Organizacja Narodów Zjednoczonych została założona w 1945 roku po zakończeniu II wojny światowej w celu zapobiegania akcjom mordowania ludzi pod żadnym pretekstem. Filarami działalności organizacji ogłoszono pokój i bezpieczeństwo, rozwój i prawa człowieka. Zagadnieniami praw człowieka zajmują się głównie w siedzibie ONZ w Genewie (Szwajcaria).
„Palais de Nations” jest platformą dla dialogu i corocznych zgromadzeń państw członkowskich by z pomocą ekspertów, rządów państw, organizacji regionalnych i międzynarodowych, w tym organizacji pozarządowych przestrzegać prawa człowieka w całym świecie. Przed wejściem do „Palais de Nations” symbolicznie umieszczona monumentalna rzeźba znana jako „Broken chair”. Jest symbolem sprzeciwu wobec używania min i bomb kasetowych, i służy przypomnieniem dla polityków wchodzących do gmachu ONZ oraz innym osobom odwiedzającym Genewę. Według innej interpretacji tej rzeźby, ona wskazuje na to, iż gdy prawa człowieka, jako jednej z filarów ONZ, są łamane, to w takim razie demokracja nie działa.
W kontekście obrony praw człowieka i praw mniejszości biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Praw Człowieka stworzyło program staży dla przedstawicieli mniejszości, by rozpowszechniać wiedzę o instrumentach i mechanizmach ONZ w celu rozwiązywania problemów z łamaniem praw człowieka w poszczególnych krajach. Program skonstruowany w taki sposób, by połączyć teoretyczną część z praktyczną. Spotkania merytoryczne dla stypendystów prowadziły około 60 ekspertów z różnych biór ONZ (UNESCO, ILO, UNDP, UN Women, UNICEF). Także stypendyści wzięli udział w posiedzeniach Rady Praw Człowieka ONZ, Forum na temat praw człowieka, demokracji i praworządności. Przedstawicielom mniejszości również została przekazana szczególna wiedza o procedurach specjalnych, procedurach skargowych, powszechny przegląd okresowy (Universal Periodic Review).
Kulminacją programu stał się udział stypendystów w 9. edycji Forum Narodów Zjednoczonych do spraw mniejszości. Uczestnicy programu mieli za zadanie napisać własne przemówienie na temat zarządzający forum – „Mniejszości w sytuacjach kryzysów humanitarnych” podczas tegorocznej edycji Forum ONZ. Według regulaminu każdy z mówców musiał wygłosić swoje przemówienie w trzy minuty. Od całości innych posiedzeń ONZ ten forum wyróżnia to, że przedstawiciele organizacji pozarządowych mają prawo zabrać głos, powiedzieć o istniejących problemach ich mniejszości oraz wygłosić rekomendacje odnośnie ich rozwiązania. Udział w innych podobnych forum wymaga wcześniejszej rejestracji i najważniejsze – akceptacji przez pewne państwa, które ze względu na brak opieki nad prawami człowieka blokują udział organizacji ze swoich państw. Jak wiadomo, władze centralne niezbyt chlubnie traktują krytykę wobec łamania praw człowieka pod swój adres w momencie, gdy urzędnicy tych państw chwalą się znaczącymi osiągnięciami w tym zakresie.
Stypendyści wygłosili wspólne przemówienie, by pokazać na ile program staży dla przedstawicieli mniejszości jest ważny, zachęcają władze swoich krajów by dbały o kontynuację tego programu w przyszłości. Oprócz tego uczestnicy mogli skorzystać z prawa na osobne przemówienie w ramach forum. Inna Sandiuk jako przedstawicielka polskiej mniejszości z Ukrainy skupiła się na następujących rekomendacjach dla rządu Ukrainy, by polepszyć sytuację z mniejszościami w tym kraju:
– Państwo ma zapewnić należytą opiekę nad rozwojem i promocją tożsamości, języka i kultury wszystkich mniejszości na Ukrainie. Aby to zrobić, odpowiednie wsparcie finansowe ze strony państwa musi być zapewnione dla rozwoju organizacji pozarządowych bez względu na ich status – czy to lokalny, regionalnym lub krajowy. Departament ds religii i narodowości Ministerstwa Kultury ma posiadać wystarczający zakres zasobów ludzkich i finansowych dla realizacji swoich funkcji. Przedstawicieli mniejszości powinny mieć dostęp do specjalnych szkoleń, mających na celu wyposażyć ich w wiedzę, jak korzystać z mechanizmów i instrumentów ONZ dla ochrony swoich praw i zgłaszać się do ONZ, gdy ich prawa zostaną naruszone. Ukraina powinna wzmocnić swoje zobowiązania do ochrony praw Tatarów krymskich, zwłaszcza jeśli chodzi o dostęp do zatrudnienia, opieki społecznej i edukacji dla dzieci w języku tatarskim oraz udzielania im statusu rdzennych mieszkańców – mówiła Inna Sandiuk.
Przed rozpoczęciem forum, stypendyści mieli zaszczyt spotkać się z Wysokim Komisarzem Narodów Zjednoczonych do spraw Praw Człowieka – Zeid Ra’ad Zeid Al-Husseinem, i jednocześnie – książę Jordanii. Na tym spotkaniu Inna Sandiuk przedstawila Komisarzowi Deklarację Obowiązków Ludzi – dokument sformułowany przez znanego ukraińskiego ekonomistę i filantropa Bohdana Hawrylyshyna. Dokument powstał w przeciwieństwie do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, ponieważ najczęściej się mówi o prawach człowieka i ich łamaniu. Natomiast warto pamiętać o obowiązkach człowieka wobec siebie, swojej rodziny, ojczyzny, przyrody itd. W tym, dokument mieści informację o obowiązku tolerowania i szacunku dla wszystkich ras, grup etnicznych, religii i języków.
Jak twierdzą eksperci i przedstawiciele mniejszości, kraje mogą tylko wtedy rozwijać się i prosperować oraz być mniej skłonne do konfliktów, gdy prawa mniejszości są zachowane oraz stanowią priorytet rozwoju państwa.
Inna Sandiuk, 10.01.17 r.
