Wizerunki na pieczęciach kościołów parafialnych tradycyjnie reprezentują świętego patrona fary. Jacy święci byli popularni, w jaki sposób ich przekazywano w niewielkim polu pieczątek? Postacie pokazywano jak w pełny wzrost, tak w sposób majestatyczny lub podawano tylko ich popiersie, albo jedynie głowę. Towarzyszyły świętym ich atrybuty, poprzez które są znane w legendach hagiograficznych, a zatem identyfikowane.
Najbardziej rozpowszechnionym jest obraz Bogurodzicy. Ujęta ona została w kompozycjach Niepokalanego Poczęcia, Wniebowzięcia, Matki Boskiej Szkaplerznej, Matki Boskiej z Dzieciątkiem na ręku.
Spotykamy także obrazy takich świętych jak Floriana, Jana Nepomucena, Fryderyka, Ludowika, Józefa, Mikołaja, Teklę, Stanisława, Zofię, Michała, Kazimierza, Antonia, Barbary, Wincentego, Piotra i Pawła, Jerzego, Kajetana, Iwona, Fryderyka, Dionizego, Jana Chrzciciela, etc.
Co powodowało wyświęcenie kościoła pod wyzwaniem tego lub innego świętego? Przede wszystkim ważną role odgrywało imię fundatora, które często decydowało o wybraniu tytułu kościoła. Ale nie tylko to. Czasem zupełnie praktyczne rzeczy powodowały rozpowszechnienie kultu tego lub innego świętego. Tytułem przykładu warto tutaj się pochylić nad kultem Jana Nepomucena (Nepomuka). Duchowny czeski XIV st., który zginał śmiercią męczennika z rąk ludzi króla Czech w wodach Wełtawy, kiedy odmówił królowi zeznania treści spowiedzi jego żony. Świadczy o tym rzeźba świętego na moście Karola w stolicy Czech. Został kanonizowany dopiero w XVIII w. W ikonografii tradycyjnie przedstawiany w stroju duchownego, z beretem na głowie, którą otacza pięć gwiazdek, symbolizujących pięć liter słowa tacui (łac. milczałem). Od czasu kanonizacji imię świętego przybiera na popularności. O tym świadczy nie tylko wyzwania kościołów pod tytułem Jana Nepomucena, ale także rozpowszechnienie tego imienia w kręgu szlachty oraz zainteresowanie świętym pośród malarzy, np obraz Szymona Czechowicza (1689-1775) Męczeństwo św. Jana Nepomucena jest tego dowodem.
Zatem obrazy świętych na pieczęciach kościelnych mogą przekazywać cały przekrój pejzażu hagiograficznego oraz uzmysłowić nam powody dla których znalazły miejsce na parafialnych znakach.
Na skanie poniżej znajdziemy pieczęć kosciola Machnowieckiego z wizerunkiem sw. Jana Nepomucena, 1909 r.
Vitaliy Perkun, 14 listopada 2024 r.
Leave a Reply