Od połowy października 2014 r. doszło do zaostrzenia polityki wizowej polskich konsulatów na Ukrainie. Pojawiające się w wielu źródłach informacje wskazują, że znacznie zwiększyła się liczba decyzji o odmowie przyznania wizy. Przed konsulatem Polski w Łucku doszło nawet do protestów z tego powodu.
Po wielu interwencjach portaleuropa.eu w piśmie z września 2013 r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych obiecało wreszcie liberalizację polityki wizowej w stosunku do obywateli Ukrainy i wydawanie większej ilości wiz wielokrotnych z długim terminem ważności do 5 lat. Co prawda realizacja tych obietnic wypadała słabo (nie przeprowadzono w szczególności obiecanej kampanii informacyjnej), tym niemniej dała się zauważyć pewna poprawa i liczba wiz wielokrotnych wzrosła. Niestety w ostatnich miesiącach ten pozytywny trend uległ odwróceniu.
Lecz uzasadnianie zaostrzenia polityki wizowej zmianami prawa unijnego przez polski MSZ może budzić poważne wątpliwości. W 2014 r. nie wprowadzono żadnych zmian do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 810/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Wizowy (Kodeks Wizowy), bez zmian pozostały zatem jego art. 14 oraz załącznik II regulujące kwestię dokumentów uzupełniających przedstawianych przez osoby ubiegające się o wizę. W roku tym doszło natomiast do zmiany decyzji Komisji z dnia 19 marca 2010 r. ustanawiającej podręcznik do rozpatrywania wniosków wizowych i zmieniania wydanych wiz (C (2010) 1620 wersja ostateczna). Zmieniająca ją decyzja wykonawcza Komisji nr C(2014) 2727 z dnia 29 kwietnia 2014 r. nie zawiera jednak żadnych zmian dotyczących dokumentów przedstawianych przez osoby ubiegające się o wizę (niezmienione pozostały dotyczące tych kwestii punkty 6 oraz 7.10 podręcznika zawartego w decyzji nr C (2010) 1620). Trzeba zresztą na marginesie zauważyć, że zawarty w załączniku do tej decyzji podręcznik nie jest ogólnie obowiązującym aktem prawnym i nie wiąże państw członkowskich, ale stanowi jedynie zalecenie Komisji mające na celu jednolite stosowanie Kodeksu Wizowego.
W 2014 r. nie doszło również do żadnych zmian w przepisach szczególnych regulujących wydawanie wiz jednolitych obywatelom Ukrainy. Ostatnia taka zmiana miała miejsce w dniu 1 lipca 2013 r. wraz z wejściem w życie umowy między Unią Europejską a Ukrainą zmieniającej Umowę między Wspólnotą Europejską a Ukrainą o ułatwieniach w wydawaniu wiz (Dz.U. L 168 z 20.6.2013, s. 11), która wprowadzała zmiany liberalizujące, a nie zaostrzające wymogi dotyczące procedury wizowej.
Wynika z tego, że w 2014 r. nie doszło do żadnych zmian prawa unijnego, które uzasadniałyby zaostrzenie praktyki konsulatów w zakresie dokumentów żądanych od osób ubiegających się o wizę. W tym kontekście usprawiedliwianie zaostrzenia praktyki wizowej polskich konsulatów rzekomym „wymogiem Komisji Europejskiej” trudno uznać za wyjaśnienia rzetelne.
Co więcej, podjęte najwyraźniej z własnej inicjatywy władz polskich zaostrzenie praktyki wizowej sprzeciwia się wyraźnie przyjętej przez Unię Europejską tendencji wspierania ukraińskiego społeczeństwa obywatelskiego poprzez stopniową liberalizację wizową i dążenie do całkowitego zniesienia wiz w przyszłości. Wyrazami tej tendencji są m.in. wskazana powyżej znowelizowana umowa między Unią Europejską a Ukrainą o ułatwieniach w wydawaniu wiz oraz realizowany od 2010 r. plan działań w sprawie liberalizacji wizowej. Przyjazna dla obywateli Ukrainy polityka wizowa państw członkowskich UE jest szczególnie ważna w chwili obecnej, po zawarciu umowy stowarzyszeniowej Ukrainy z UE, a także jako wyraz solidarności dla kraju broniącego się przed rosyjską agresją. Jej znaczenie niejednokrotnie podkreślała Rada Unii Europejskiej, w szczególności w konkluzjach z 20 lutego 2014 r., w których wyraziła dążenie do wspomagania kontaktów międzyludzkich między UE i Ukrainą przez liberalizację wizową oraz wezwała państwa członkowskie do optymalnego wykorzystania przepisów umowy o ułatwieniach wizowych oraz elastycznych postanowień Kodeksu Wizowego. Uwagi o znaczeniu liberalizacji wizowej Rada UE podtrzymała również w konkluzjach z dnia 17 marca 2014 r. oraz z dnia 23 czerwca 2014 r.
W świetle powyższego zaostrzenie praktyki wizowej polskich konsulatów nie tylko nie da się uzasadnić „dyrektywą UE”, ale jest wręcz sprzeczne z konsekwentnie wyrażanym stanowiskiem Rady UE i dążeniem instytucji Unii Europejskiej do promowania bardziej liberalnej polityki wizowej w stosunku do obywateli Ukrainy.
Marek Porzycki (po raz pierwszy tekst ukazał się na www.portaleuropa.eu)
