Fot. http://andy-travel.com.ua
Przed okresem jego świetności w XVIII-XIX wieku on był pierwotnie wsią założoną na gruntach starostwa barskiego. Dopiero Zygmunt III przywilejem z 17 lipca 1591 r. pozwolił staroście barskiemu wieś Mezyrów przemienić na miasteczko, z nadaniem stosownej ilości gruntów.
Nadto obdarza tenże król miasto prawem magdeburskim, mianuje wójtem szlachetnego Zacwilichowskiego, nadaje mu nowo osiedloną wieś Przewłokę, plac w mieście na wystawienie domu z ogrodem, pasiekę, przeznacza mu trzeci grosz od kar zasądzonych, pozwala w własnej gorzelni gorzałkę pędzić, wkłada zaś obowiązek ażeby na każdą wyprawę wojenną stawał konno przy staroście z jeźdźcem, oba uzbrojeni i w dobry oręż opatrzeni.
Mieszczanie powinni jeden dzień w roku orać, gdzie im seta wskaże, po 2 dni żać zboże i siano kosić, zwieść wszystko zboże, odbywać szarwarki do naprawy grobel, ilekroć tego potrzeba wymagać będzie, opłacać po 15 gr. czynszu z domu, dawać osepy (odsypu) po 3 miarki, zwane trzecienniki, dziesięcinę pszczelną, świńazczyznę i 10 wołów wspólnym zakupić kosztem każdego roku dla starosty.
Zabrania mieszczanom piwo warzyć, lecz mają tylko starosty i wójta piwo szynkować; w razie zaś trwogi, wszyscy uzbrojeni stawać są obowiązani przy staroście. Na koniec pozwala targ zaprowadzić w którymkolwiek dniu tygodnia (Baliński: Staroż. Polska).
Niedługo jednak miasteczko Meżyrów cieszyło się spokojem i pomyślnością. W kilkanaście lat po nadaniu mu powyższogo przywileju w 1612 r. uległo zupełnemu zniszczeniu przez Tatarów. Znowu więc Zygmunt III upoważnia 23 grudnia 1613 r. Stanisława Żółkiewskiego, wojewodę kijowskiego setę barskiego, aby zajął się odbudowaniem miasta. Ponawia poprzednio nadane prawa, utwierdza na wójtostwie Jana Zacwilichowakiego, wraz z jego żoną Teodorą Sielecką, pozwala mieszczanom mieć winnicę i hłodownię, gorzałkę palić i szynkować; ustanawia jarmarki: w czwartek po ś. Marcinie, we środę po niedzieli środopostnej i w oktawę Bożego Ciała, targi we Czwartki.
We dwa lata później znowu miasteczko uległo zniszczeniu; czytamy bowiem w lustracji z 1615 r., że Kozacy do Wołoch przechodzący, wielkie szkody i morderstwa prawie pogańskie w miasteczku poczynili. Do smutniejszego jeszcze stanu doszło miasto w czasie wojen kozackich za Jana Kazimierza.
W tym czasie sstwo barskie wraz z Meżyrowem nadane zostało Danielowi Wyhowskiemu; syn jego Eustachy w 1698 r. sprzedał je Dominikowi Jerzemu Lubomirskiemu, od którego Meżyrów nabył Mikołaj Junosza Piaskowski, podkomorzy krzemieniecki, i sprzedał Józefowi Potockiemu, krajczemu koronnemu.
W 1784 r. nabył Meżyrów Andrzej Orłowski, sędzia podolski, za 700,000 złp. On to wymurował kościół, pałac, gorzelnię, papiernię i hamernię, dziś już nie istniejące, i starał się podnieść miasteczko.
Pod koniec XIX wieku Meżyrów należał do Konstancji z Orłowskich Czeremzinowej.
Na początku XX wieku w Meżyrowie było 1695 mieszkańców, w tej ilości większa część Żydów, domów mieszkalnych 163. Cerkiew pod wezwaniem św. Aleksandra Newskiego liczy do 1000 parafian i 52 dz. ziemi (z Korostowcami). Kośoiół parafialny, katolicki dekanatu lityńskiego, wymurowany w 1794 r. przez Jędrzeja Orłowskiego pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, liczy 1438 parafian. do parafii należą: m. Możyrów i Wników, Martynówka, Płazówka, Bilkowce, Sewerynówka, Serbinowce, Słobódka Meżyrowska, Korostowce, Kuryłowce, Hołowczyńce, Majdan, Petranie, Czernołówka, Huta, Winikowa, Makarów, Dubowa, Łopatyńce, Rożepy, Owsianiki, Kłopotowo i Słoboda Noskowiecka. Synagoga, szkółka wiejska, młyny, cegielnie, sklepów 12, rzemieślników 39, targów 26. urząd policyjny, poczta wiejska, urząd gminny.
Słowo Polskie za: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 3 grudnia 2020 r.
Leave a Reply