W 1902 r. Bp Jerzy Szembek mianował ks. Adolfa Piotra Szelążka kanonikiem Kapituły Katedralnej Płockiej.
Z gremium tym był on związany do 1925 r. Posiadał w niej kolejno tzw. kanonię bez tytułu ( 1902 – 1908), kanonię teologa 1908 – 1909), kanonię kustosza (1909 – 1914),kanonię kantora ( 1914 – 1922) i prałaturę dziekana ( 1922 – 1925). Ponadto w 1902 r. w wieku 37 lat otrzymał godność szambelana papieskiego, a w roku 1904 prałata domowego Jego Swiętobliwosci Benedykta XV. Został odznaczony orderem św. Anny.
Od 1983 r. ks. Szelążek był związany z Seminarium Duchowym w Płocku. Początkowo pełnił obowiązki ojca duchownego, a w 1984 r. został mianowany przez Bpa Nowodworskiego wykładowcą prawa kanonicznego. Ks. Szelążek do 1904 r. wykładał w płockiej alma mater prawo kanoniczne, ascetykę, filozofię, język łaciński i wymowę ogólna na kursie przygotowawczym.
Był on członkiem a później prezesem Towarzystwa Dobroczynności, które za rządów rosyjskich było przez długi czas jedyną formą legalnej pracy społecznej. Ks. Szelążek zorganizował Stowarzyszenie Robotników Chrzescijańskich, stając się ich ideowym kierownikiem na Mazowszu Płockim.
W roku 1905 Bp. Szembek został przeniesiony na stolicę metropolitalną w Petersburgu. Niedługo po tym wyjechał do stolicy carów ks. prałat Szelążek delegowany przez Kapitułę Katedralną Płocką, gdzie zaczął pracę jako jeden z czterech asesorów w Rzymskokatolickim Kolegium Duchownym. Tu ks. Szelążka mianowano profesorem prawa kanonicznego i filozofii, ze szczególnym uwzględnieniem psychologii eksperymentalnej, ekonomiki politycznej, teologii pastoralnej, ascetyki, historii, literatury polskiej, języka łacińskiego i francuskiego w Seminarium Metropolitalnym Mohylewskim z siedzibą w Petersburgu.
Przebywanie ks. prałata Szelążka w Petersburgu zbiegło się z rewolucyjnymi wydarzeniami w Rosji, ale do Płocka ks. Szelążek powrócił dopiero w roku 1907.
Doceniając jego wkład w formacje przyszłych kapłanów, 11 stycznia 1909 r. Bp. Antoni Julian Nowowiejski mianował ks. Szelążka rektorem Płockiego Seminarium Duchownego. Na stanowisku rektora ks. Szelążek reorganizował seminarium. Polegało to na oddzieleniu Seminarium Większego od Mniejszego, z którego powstało liceum diecezjalne. Później rząd polski przyznał temu seminarium, pierwszemu spośród seminariów duchownych w byłej Kongresówce, prawa wyższej uczelni.
Ks. prałat Szelążek rozszerzył infrastruktury seminarium. Do Liceum Diecezjalnego był dobudowany dwupiętrowy gmach utrzymany w stylu neorenesansowym projektu Oskara Sosnowskiego. Budowę prowadzono w niezwykle ciężkich warunkach, gdyż w pierwszym roku budowy rozpoczęła się I Wojna Światowa. Pomimo to gmach został ukończony. Uroczyste poświęcenie i otwarcie Niższego Seminarium Duchownego w Płocku nastąpiło 27 września 1916 r. Oparte na programie gimnazjów państwowych typu humanistycznego, oprócz sal wykładowych i pokoi sypialnych, posiadało kaplicę, sale gier i zabaw. Liceum Diecezjalne zostało za sprawa ks. Szelążka wyposażone w obserwatorium astronomiczne, gabinety fizyki, psychologii eksperymentalnej, mineralogii i anatomii. W budynku mieścił się szpitalik szkolny, rozmównica i kilka mieszkań dla profesorów. W latach 1916 – 1918 ks. Szelążek był pierwszym dyrektorem nowej szkoły, ponieważ obowiązki te pełniły wówczas rektorzy Seminarium Duchownego w Płocku.
Na początku XIX wieku okoliczna ludność przeżywała okres stagnacji w zakresie życia gospodarczego. Było to przyczyną poszukiwania pracy poza granicami Królestwa Polskiego, głównie na Śląsku, w Prusach (praca sezonowa), w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej oraz w Argentynie (praca stała). Ks. Szelążek publikował na łamach «Miesięcznika Pasterskiego Płockiego» materiały ankietowe, które ukazywały zagrożenie wiążące się z emigracją. Na konferencji w Dreźnie apelował o opiekę duchową nad robotnikami emigrującymi do Niemiec.
Swoją misję kapłańska ks. Szelążek widział w służbie bliźnim, przede wszystkim biednym, dlatego jako prezes Towarzystwa Dobroczynności (1909 – 1918) doprowadził miedzy innymi do zorganizowania Sal Pracy św. Józefa dla chłopców z dwoma działami: krawieckim i stolarskim. Uczyło się w nich rzemiosła około 30 chłopców, mieszkających w internacie Towarzystwa Dobroczynności i pozostających pod opieką dwóch sióstr szarytek. W okresie I Wojny Światowej niejednokrotnie apelował do mieszkańców miasta o pomoc materialną dla dzieci przybywających w ochronkach, których liczba ciągle wzrastała.
Wpływ Prałata na ludzi był związany z jego zaangażowaniem w mnóstwo inicjatyw, często od niego samego wychodzących. Zapisał się on w dziejach miasta i diecezji jako założyciel związku Katolickiego, zatwierdzonego 20 marca 1907 r. przez ministra Spraw Wewnętrznych i polecanego przez biskupów całego Królestwa jako główny ośrodek pracy społecznej duchowieństwa. W tym samym roku wydelegowano jego kandydaturę do Dumy Państwowej, ale w wyborach został pokonany. W 1916 r. został wybrany razem z ks. Józefem Michalakiem na członka Zarządu okręgowego macierzy szkolnej w Płocku, a następnie wszedł w skład zarządu Rady szkolnej guberni Płockiej i z jego inicjatywy utworzono w Płocku dwie szkoły elementarne: jedną przy Związku Katolickim, a drugą przy Salach pracy św. Józefa.
W odrodzonej Polsce równocześnie z tworzeniem struktur państwowych odbywał się proces odbudowy i reorganizacji kościelnych struktur administracyjnych. Na terenach byłego Królestwa Kongresowego, gdzie Kościół poniósł największe straty, metropolita warszawski zaczął zwoływać konferencję biskupów prowincji Warszawskiej. Przyszły konkordat i reorganizacja Kościoła na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego były naglącą sprawą. Należało oszacować szkody, wyrządzone kościołowi i podczas działań wojennych po styczniowym upadku caratu. Do przygotowania materiałów delegowano ks. prałata A.P. Szelążka, a potem czekała go nominacja na Naczelnika Wydziału Kościoła Katolickiego w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Po wyrażonej zgodzie w marcu 1918 r. opuścił on Płock i zamieszkał w Warszawie.
29 lipca 1918 r. ks. A.P. Szelążek został mianowany Biskupem pomocniczym Diecezji Płockiej. Niedługo po uzyskaniu godności biskupiej Szelążek opuścił Płock za zgodą swego Ordynariusza, ponieważ jako przedstawiciel Episkopatu Polski zaczął pełnić urząd przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Początkowo pracował jako Radca Ministerialny, następnie był naczelnikiem Wydziału Katolickiego, a potem Dyrektorem Departamentu ad personam.
s. Olga Alina Merecka CST, Irena Rozwadowska, 15.01.17 r.
Literatura:
1. Akta urodzonych parafian Stoczek Łukowski od 1862 do 1874 Księga Pamiątkowa Siedlczan(1844-1905), Warszawa 1927.
2. Bukowiński W. Wspomnienia z więzienia, Krynica Zdrój, X 1969, Zcz 5(1990) nr 18, s.241.
3. Catalogus ecelesiarum. Varsovie-Plociae 1903-1925. W.Góralski. Skład osobowy kapituły w okresie rządów diecezją arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego… red. A. Suski, W. Góralski, T.Żesrowski, Płock 1991.
4. Chmielewski A.,Nasz Pasterz,MDŁ 1935 nr 12, s 313-314.
5. Drozdieckij, Majorow. Postanowlenije o prodlenii sroka sledstwija,Kijew, 26 IV 1945, ArMSWiA sygn. UT/625/F, t.1, dz. Cyt., (mps) s. 4.
6. Gumkowska S., Biografia A.P. Szelążka, ArST sygn.E/IV-h.
7. Karwowska B. E., Ks.Bp. Adolf Piotr Szelążek wierny świadek Chrystusa, Podkowa Leśna 2000.
8. Kluz W., Wytrwałość- Biskup Adolf Piotr Szelążek Założyciel Zgromadzenia Siótr św. Teresy od Dzieciątka Jezus, Warszawa 1987.
9. Kobyłecki S., Biografia Ks. Bpa A. P. Szelążka, Rychnowo, 17 IV 1969, ArST sygn. E/V-a.
10. Kobyłecki S., Wspomnienia o ks. Biskupie Szelążku, [bmw], ArST sygn.E/V-b.
11. Kryminalny kodeks URSR, Kyjiw 1945, ArMSWiA sygn. UI/I/F.
12. Kwiatkowski W., Protokół czynności Synodu Diecezjalnego w Łucku odbytego w dniach 30 VII – 1 IX 1927, MDŁ 2(1927) nr 9, s. 648-650.
13. Myra M., Moje wspomnienia o śp.Księdzu Biskupie Adolfie Piotrze Szelążku, Orlik, 29X 1985, ArST sygn. E/IV-f/7.
14. Nasz Pasterz – Jubilat, ŻK 9(19380 nr 37,s. 538.
15. Protokół przesłuchania,Łuck, 4 I 1945, ArMSWiA sygn. UT/625/F, t., cz.A.
16. Szelążek A. P., Autobiografia, ArST sygn. E/I-a.
17. Szelążek A. P., Na chleb dla dzieci w Ochronkach Płockiego towarzystwa Dobroczynności, «Kurier Płocki» 2(1916) nr 240, s. 3
18. Wilk S., Episkopat Polski w latach 1918-1939, Warszawa 1992.
19. Z okazji konsekracji J.E. ks. Biskupa Sufragana Płockiego, «Кurier Płocki» 4(1918) nr 268, s. 1-2.
Więcej na temat: Biskup Adolf Piotr Szelążek apologeta II Rzeczypospolitej. Cz.I
