Grób ks. Fedukowicza na cmentarzu w Żytomierzu. Fot. nekropolis.in.ua
Fedukowicz Andrzej, syn Andrzeja, urodził się 7 listopada 1875 roku w miejscowości Denisowo powiatu dysneńskiego guberni wileńskiej w rodzinie polskiej.
Wykształcenie teologiczne zdobywał na Seminarium Duchownym diecezji łucko-żytomierskiej Kościoła Rzymskokatolickiego oraz na Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej w Petersburgu. Magister teologii.
Po przyjęciu w 1902 roku święceń kapłańskich w przeciągu wielu lat pracował w Żytomierzu jako nauczyciel religii w gimnazjum męskim i żeńskim. Brał aktywny udział w stworzeniu i rozwoju towarzystw społecznych, działających pod egidą kościoła, w szczególności nielegalnego stowarzyszenia „Oświata”, zajmującego się narodowo-patriotyczną edukacją polskiej młodzieży.
Po wejściu do grona najbardziej wpływowych duchownych diecezji, w 1914 roku został mianowany kanclerzem kurii biskupiej. W roku 1917 został kanonikiem kapituły diecezji łucko-żytomierskiej Kościoła Rzymskokatolickiego, wice-dziekanem oraz wikariuszem Katedry Św. Zofii w Żytomierzu.
W latach 1917-1920 stale przebywał na terenie swojej parafii. W maju 1920 roku zorganizował uroczystości z okazji wkroczenia do Żytomierza Wojska Polskiego i przyjęcie na cześć marszałka Józefa Piłsudskiego. Po odwrocie Polaków stanowisko proboszcza parafii przy Katedrze łączył z pełnieniem obowiązków generalnego wikariusza tej części diecezji żytomierskiej Kościoła Rzymskokatolickiego, która znajdowała się na terenie bolszewickiej Ukrainy.
Jego działalność na początku lat 1920 w Polsce odznaczono orderem „Polonia Restituta” – odznaczeniem państwowym, którym Prezydent Rzeczypospolitej honorował najwybitniejszych rodaków.
Osoba tego rzymskokatolickiego księdza przyciągnęła uwagę władzy komunistycznej. 4 listopada 1923 roku proboszcz Katedry Św. Zofii wraz z jego pomocnikiem ks. J. Kotwickim i jeszcze dziesięcioma mieszkańcami Żytomierza różnych narodowości, wyznań i zawodów – nauczycielami miejscowych polskich szkół, drobnymi urzędnikami, rzemieślnikami, gospodyniami domowymi – został aresztowany przez funkcjonariuszy Wołyńskiego Gubernialnego Oddziału GPU pod zarzutem utrzymania nielegalnych kontaktów z Polską i przynależności do tajnej polskiej organizacji.
W ciągu prawie dwóch miesięcy przebywali w Żytomierskim Domu Pracy Przymusowej i zostali uwolnieni w dniu katolickich Świąt 24 grudnia 1923 r. Dopiero po tym, jak ks. Fedukowicz wyraził zgodę na żądanie tajnej współpracy z GPU. Z powodu niewykonania podjętych zobowiązań 9 maja 1924 r. znowu poszedł do więzienia i został przekazany do dyspozycji Wydziału Kontrwywiadu GPU Ukraińskiej SRR. Uważa się, że przebywając w charkowskim więzieniu złożył podpis pod listem otwartym do Papieża, w którym duchowieństwo rzymskokatolickie Ukrainy piętnowano za polityczną i szpiegowską działalność na rzecz Polski (wiarygodność dobrowolnego złożenia podpisu nie została ustalona).
Został uwolniony po 16 listopada 1924 roku, kiedy to materiał ten, skierowany na dyskredytację i rozłam Kościoła Rzymskokatolickiego na Ukrainie, został opublikowany na łamach radzieckiej prasy.
Po powrocie do Żytomierza unikał pracy w parafii i kontaktu z kolegami i wierzącymi. Rano 4 marca 1925 roku udał się na skałę nad rzeką Teterew i popełnił samobójstwo poprzez samospalenie.
Irena Rudnicka, na podstawie informacji z archiwów WUCzK-GPU-NKWD-KGB, 14 marca 2019 r.
lp
Leave a Reply