Zniszczenie Kijowa w 1169 roku – polski wątek w tej historii

W dniach 8 -12 marca 1169 roku wojsko księstwa Włodzimiersko-Suzdalskiego pod dowództwem Andreja Bogolubskiego zniszczyło Kijów. Było to pierwsze tego typu wydarzenie od ponad 200 lat, wskutek którego miasto zostało totalnie spalone i obrabowane. Po 1169 roku Kijów przestaje odgrywać rolę metropolii na Rusi.

Do tej pory Kijów jako stolica już był podbijany przez książąt z dynastii Rurykowiczów. Mieszkańcy miasta nie raz sami w trakcie wojen prowadzonych wskutek rozbicia dzielnicowego poddawali się nieprzyjacielowi. Jednak nigdy nie dochodziło do sytuacji, jak w roku 1169. Wielu historyków i badaczy tego okresu zastanawiało się o motywacji mieszkańców z okolic Suzdala i Moskwy. Lew Gumilow, wybitny rosyjski filozof, pisał, że „obrabowanie Kijowa świadczyło o braku poczucia jedności etnicznej Słowian i więzi państwowej z Rusią”. Interpretując, mimo, że księstwo Włodzimiersko-Suzdalskie było częścią Rusi Kijowskiej, można byłoby powiedzieć, że mieszkańcy tego księstwa nie odczuwali więzi etnicznych z matką Ziem Ruskich, czyli nie czuli się Słowianami.

O przyczynach nienawiści północnych książąt do Kijowa wysunięto wiele teorii. Ale z nie znanych powodów pomija się hipotezę, że w tej wojnie domowej na Rusi zeszły się dwa obozy: jeden z nich orientował się na wsparcie dynastii królewskich w Środkowo-Wschodniej Europie, drugi – na obóz Rurykowiczów wspierany przez połowców, ugrofinów, wiele narodów pochodzenia turańskiego, a nawet Abchazów. Wystarczy prześledzić ówczesne związki dynastyczne, żeby zobaczyć linię konfliktu między księstwami.

Mścisław Iziasławicz (1132-1170), kniaź kijowski, którego wojsko rozbiła w 1169 roku północna koalicja na czele z Andrzejem Bogolubskim, ponad 20 lat prowadził wojnę z ugrofińską częścią Rusi. Był on wspierany przez ówczesnych władców polskich i węgierskich. Ten sojusz był umocniony także ślubem dynastycznym. W 1149 lub 1151 roku Mścisław ożenił się z księżniczką polską Agnieszką, córką Bolesława III Krzywoustego, która otrzymała tytuł wielkiej księżnej kijowskiej z dynastii Piastów. Z tego związku urodziło się na pewno trzech synów: Roman Halicki, Wsewołod Bełski oraz Włodzimierz Brzeski. Roman Halicki później zginął pod Zawychwostem w walkach z Leszkiem Białym, księciem krakowskim.

Nie był to pojedynczy wątek sojuszu władców z nad Dniepru i Wisły. Jednak powróćmy do walki kijowskich Rurykowiczów, wspieranych przez Piastów z założycielami księstwa moskiewskiego.
W 1149 roku Jurij Dołgorukij, założyciel Moskwy, wykorzystując wojnę domową na Rusi, przy wsparciu plemion połowieckich, zdobył Kijów. Z Połowcami był mocno związany poprzez ślub z córką ich chana Aeły Osieniewicza. Z tego związku urodził się syn Andrzej Bogolubski. Mścisław Iziasławicz i jego ojciec książę kijowski Iziasław musieli uciekać na Wołyń. W tym właśnie czasie poślubia on Polkę i przekonuje Węgrów, Polaków i Czechów by stworzyli koalicję przeciwko carstwu Suzdalsko-Włodzimierskiemu. W 1151 roku Dołgorukij uciekł z Kijowa do Moskwy, a w 1152 roku na Sanie koło Przemyśla połączone siły zadały klęskę Włodzimierzu Halickiemu, jego sprzymierzeńcowi.

W 1155 roku, wykorzystując inwazję Prusów na księstwa piastowskie, Dołgorukij po raz drugi atakuje Kijów i zasiada na tronie. Mścisław ucieka ponownie na Wołyń i zamyka się w zamku w Łucku, otoczony przez sojuszników suzdalców na Wołyniu i w Galicji. Mimo tego, udało się mu uciec z Wołynia do polskiego króla Krzywoustego i rok później pojawić się z armią na Rusi Halickiej. W 1156 i 1157 roku trwały tu i na Wołyniu zapiekłe walki między sojusznikami suzdalskich Rurykowiczów wspieranych przez stepowe plemiona połowieckie z kijowskimi Rurykowiczami, u boku Polaków, Węgrów i Czechów. W 1157 roku Jurij Dołgorukij został zabity przez bojarów kijowskich. Michał Hruszewski, wybitny historyk ukraiński pisał, że suzdalców likwidowano we wszystkich miastach wokół Kijowa. Także rabowano ich mienie.

Na tron kijowski powraca Mścisław. A tym czasem, Andriej Bogolubskij buduje przyszłe carstwo moskiewskie na wzór księstw azjatyckich. Ograniczył władzę bojarów, podjął próbę utworzenia nowej metropolii cerkiewnej, zlikwidował wiece, jako instytucję obywatelską. Wydaje się, że to właśnie on był protoplastą Piotra I a nawet Putina. Zresztą Piotr I kanonizował Andrieja Bogolubskiego i w cerkwi prawosławnej moskiewskiego patriarchatu Bogolubskij jest zaliczany do świętych.

Jednym z celów Bogolubskiego było zebranie wojska i zawieranie sojuszy, żeby zemścić się na Kijowie za zabicie ojca i dopuszczenia do władzy księcia, wspieranego przez zachodnie dynastie książęce.
Ten moment nastąpił w 1169 roku. Podczas napadu na Kijów rabowano nawet cerkwie. Mieszkańców jako jeńców uprowadzono na północ. Sam Bogolubskij nie pozostał w Kijowie, na tronie posadził swego brata. Świadczyło to o tym, że ta ziemia i naród były mu obce. Natomiast Kijów należało zniszczyć, żeby nie było konkurencji na tym obszarze. Ostatecznie miasto padło w 1240 roku, kiedy Mongołowie zniszczyli Ruś. Księstwo moskiewskie, jako sprzymierzeniec Złotej Hordy tym razem także brało udział w tej wyprawie.

Andriej Bogolubski wkrótce podzielił los swego ojca…

Jan Matkowski, 11.03.15 r.; KZ