Groty w Krzywczu górnem niedaleko Borszczowa na Tarnopolszczyźnie należą do najbardziej znanych grot w tej części Podola. Piękno ich było cenione w dawnej Rzeczypospolitej, a nawet ukazała się w r. 1721 wzmianka o grotach w książce ks. Rzączyńskiego: „O Polsce”.
Później pamięć o nich zaginęła tak, że w roku 1908 uważano je za nowo odkryte. W tym czasie zwiedzili groty Inż. K. Gutkowski, Dr. M. Orłowicz i inni turyści-krajoznawcy.
Przewodniki i liczne opisy Podola poświęcają jaskiniom stale nieco miejsca, lecz ich znaczenie krajoznawcze, a zwłaszcza naukowe nie zostało dostatecznie podkreślone.
Z pośród badaczy naukowych pierwszym, który w r. 1928 po zasypaniu wejścia do grot (w czasie wojny) dostał się do nich w poszukiwaniu wykopalisk po dawnych mieszkańcach Podola, był prof, archeologii dr. Leon Kozłowski. Korytarz wejściowy był tak niedostępny i zasypany, że z wielkim mozołem, czołgając się w głąb skały wązką szczeliną, dotarł on wraz z wyprawą do pierwszej groty, której nadano nazwę im. „Prof. Kozłowskiego”.
Następnym „grotołazem” w czasach II RP był p. Ludwik Sawicki, archeolog z Warszawy, który obok poszukiwań archeologicznych zajął się również badaniami geologicznymi i kwestią większego uprzystępnienia jaskiń turystom.
Szczegółowe badania geologiczne przeprowadził w r. 1931 autor niniejszego przewodnika z ramienia Lwowskiego Komitetu Państwowej Rady Ochrony Przyrody i Zarządu Centralnego Podolskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Tarnopolu.
Poza tymi trzema wyprawami naukowemi organizowało powyższe Towarzystwo również inne wyprawy techniczne mające na oku cele praktyczne tj. zabezpieczenie i udostępnienie grot.
Groty w Krzywczu należą do unikatów przyrodniczych, gdyż w Europie krasu gipsowego spotykamy niewiele; Występuje jedynie na Podolu i w niecce nadnidziańskiej w okolicy Buska.
W kresie gipsowym podobnie jak w wapiennym działalność rzeźbiąca wód płynących i opadowych różni się od tejże w terenach, które nie posiadają skał wapiennych i gipsowych. W ostatnich rzeki i strumienie płyną po powierzchni ziemi żłobiąc doliny, podczas gdy w pierwszych często na powierzchni nie widzimy żadnych strug a pracują one przede wszystkim pod powierzchnią. Ta elementarna różnica w sposobie budowania krajobrazu znajduje swe podłoże przede wszystkim w rozpuszczalności skał gipsowych i wapiennych, przyczym pierwsze rozpuszczają się w wodzie dziesięciokrotnie wolniej aniżeli drugie. Stąd rozwój krajobrazu w krasie gipsowym jest powolniejszy i taki kras może przetrwać dłużej aniżeli wapienny, o ile grubość pokładów jest jednakowa.
Słowo Polskie za: Przewodnik po jaskiniach w Krzywczu, 1933, 20 sierpnia 2025 r.
Leave a Reply