Wojna rosyjsko-austriacka trwała od 1 sierpnia 1914 do 1 listopada 1918 roku. Rosjanie wkroczyli do Stryja dnia 8 września 1914 roku, a przedtem burmistrz z niektórymi urzędnikami Magistratu opuścił miasto, udając się do Wiednia, zabierając niektóre księgi kasowe oraz częściową gotówkę.
Z ramienia władzy okupacyjnej naczelnictwo powiatu objął niejaki Andrejew a zaraz po ustąpieniu włalz austriackich zebrani obywatele wybrali burmistrzem d-ra Władysława Filara, profesora gimnazjalnego, który rządził do dnia 19/X —1914 r.
W tym dniu zostało miasto na przeciąg 3-ch dni odbite przez Austriaków. Dnia 22 października 1914 r. wkroczyli Rosjanie ponownie do Stryja i pozostali tu nieprzerwanie do dnia 31 maja 1915 r. Kierownik polityczny miasta i powiatu Andrejew zamianował burmistrzem Jana Webrsteina, przemysłowca ze Stryja, który rządził do dnia 31 maja 1915 r. Dnia 1 czerwca 1915 r. przybył starosta stryjski Czepielewski, a ze względu na to, że właściwy burmistrz z legalnego wyboru dr. Juliusz Falk przebywał w Wiedniu, a tak samo pewna część członków rady miejskiej, starosta rozwiązał radę miejską i ustanowił komisarza rządowego w osobie dr. Kazimierza Wysoczańskiego, urzędnika Starostwa, dodając mu radę przyboczną. Tenże rządził do 23 października 1917 r., a po nim objął rządy w miescie inż Zygmunt Plachniewicz.
Miasto Stryj pod względem nieszczęść wojennych należy stosunkowo do szczęśliwych Centrum miasta wcale nie zostało uszkodzone z powodu strzałów armatnich. Ciężki los spotkał jednak przedmieście Łany dolne, które z powodu ostrzeliwania miasta przez Rosjan w dniu 31 maja 1915 r. zostało prawie całe spalone. Spłonęło wówczas 105 domów mieszkalnych z budynkami gospodarczemi oraz zapasami inwentarza żywego i martwego.
Szkoda stąd wynikła, wynosiła 600.000 Koron. W dniu 5 października 1917 r. przedmieście to uległo powtórnie pożarowi, który spowodował szkodę w 98 zabudowaniach gospodarczych i inwentarzu żywym i martwym w sumie 800.000 Koron. Na podstawie wykazów statystycznych, przedłożonych Starostwu przez magistrat stryjski, szkody wojenne w czasie od wybuchu wojny do dnia 1 czerwca 1915 r., t j. do chwili objęcia z powrotem rządów w mieście przez władze austrjackie, wynosiły następujące liczby:
Nie można ominąć faktu, że Rosjanie opuszczając w ostatnich dniach maja 1915 r. miasto Stryj zabrali na zakładników kilkunastu poważnych obywateli różnych narodowości i zesłali w głąb Rosji.
Przez cały czas trwania wojny światowej, ze względu na specjalny charakter tudzież strategiczne i geograficzne położenie miasta Stryja, było ono siedzibą najrozmaitszych władz wojskowych austriacko-węgierskich i niemieckich. Tu też były najrozmaitsze warsztaty rzemieślnicze wojskowe, które zatrudniały tysiące jeńców rosyjskich. Tu obozowali żołnierze bułgarscy i tureccy, z tych ostatnich padło dość dużo w roku 1916, którzy sprowadzani z pola walki do szpitali wojskowych, tu zmarli. Dla nich urządzono specjalny oddział na cmentarzu chrześcijańskim. Ze względu na najbliższe sąsiedztwo z Węgrami ruch wojsk był kolosalny. Dla celów wojskowych urządzono nowy dworzec przetokowy oraz rozszerzenie torów kolejowych na przestrzeni Stryj —Stanisławów.
Słowo Polskie za: Stryj, 1926, domena publiczna, fot. członkowie polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego oddział Stryj, II RP, polona, 8 sierpnia 2025 r.
Leave a Reply