Obecnie Tereszki to malutka wieś na Ukrainie niedaleko Antonin na terenie obwodu chmielnickiego.
W czasach I RP Tereszki należały do ordynacji Ostrogskich. W 1753 ordynat Janusz Sanguszko przekazał je Michałowi Grocholskiemu, ówczesnemu sędziemu bracławskiemu. Wieś jest znana z tego, że w 1788 roku wieś odwiedził król Stanisław August Poniatowski oraz jako miejsce śmierci Franciszka Ksawerego Grocholskiego.
Na początku maja Tereszki odwiedził Henryk Grocholski, krewny Władysława i Kazimiery Grocholskich, byłych właścicieli Tereszek. Podczas wizytacji kościoła, pełniącego obecnie role cerkwi prawosławnej w części ołtarzowej odnalazł piękny witraż, przywieziony kiedyś z Warszawy.
Gdzieś w położonych na końcu świata Tereszkach na Ukrainie (pod Antoninami),w miejscowości do której nie jest łatwo dojechać także z braku dróg, znajduje się cerkiew, będąca niegdyś katolickim kościołem fundacji Władysława i Kazimiery Grocholskich. Ani bolszewicy ani pożar spowodowany piorunem w 2014 jakimś cudem nie zdołały zniszczyć pięknych witraży, wykonanych w pracowni Białkowskiego w Warszawie na początku XX wieku. Witraży o których wiedzą właściwie tylko wtajemniczeni, niewidocznych – bo zasłoniętych ikonostasem. Po pałacu Grocholskich z XVIII w. nic nie zostało, jego zniszczenie opisuje m.in. Kossak-Szczucka w „Pożodze” – tak Henryk Grocholski opisał swoje wrażenia z odwiedzin kościoła w Tereszkach.
W tej miejscowości przed przewrotem bolszewickim znajdował się parterowy dwór wybudowany w drugiej połowie XVIII w. w stylu klasycystycznym z portykiem z sześciu kolumn podtrzymującym trójkątny fronton.
Dwór był nakryty dachem mansardowym. Podczas rewolty w latach 1918/19, jak podaje Wikipedia dwór ochraniany był przez 2 pułk strzelców, dowodzony przez Feliksa Jaworskiego. Jego zagłada, 19 stycznia 1918 roku, została opisana w „Pożodze” Zofii Kossak-Szczuckiej.
Słowo Polskie za: Henryk Grocholski, 8 czerwca 2021 r.
Leave a Reply