O zdrowiu naszym i naszej rodziny w znacznej mierze decydujemy sami – zależy to od naszego stylu życia. Niestety niekorzystnie zmienione zwyczaje żywieniowe i coraz to bardziej siedzący tryb życia powodują duże zagrożenie dla naszego zdrowia, a w konsekwencji poważne choroby. Polacy i Ukraińcy umierają najczęściej z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego.
Choroby układu krążenia są istotnym problemem w Polsce, stanowią najczęstszą przyczynę zgonów. Łącznie mają wpływ na około połowę z nich, a dokładnie 48 proc. (na Ukrainie – 67 proc.) i są jednym z powodów niepełnosprawności, a żyją Polacy a szczególnie Ukraińcy dużo krócej w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej.
Głównymi przyczynami takiego stanu rzeczy są – niezdrowa dieta, brak aktywności fizycznej, nadwaga i otyłość.
W Polsce około 25,2 proc. ludności dorosłej ma otyłość i około 10 proc. ogółu populacji dzieci i młodzieży w wieku szkolnym cierpi z powodu nadwagi i otyłości. Na otyłość i nadwagę w grupie 7-18 lat cierpi 18 proc. chłopców i 14 proc. dziewcząt – wynika z badań Fundacji BOŚ. Łącznie problem ten dotyczy co piątego dziecka między 9. ta 18. rokiem życia. Badania epidemiologiczne, przeprowadzone na Ukrainie, wykazały, że ponad 22 proc. młodzieży w wieku od 12 do 17 lat ma nadwagę, z czego 12,3 proc. — otyłość, przy czym u co trzeciego nastolatka z otyłością są objawy zespołu metabolicznego. Otyłość u dzieci prowadzi do zwiększenia ciśnienia i cukrzycy.
Mnie jako pediatrę zainteresował program „Trzymaj formę”, który z powodzeniem jest wdrażany od 2006 roku w Polsce. Internetowa interaktywna strona edukacyjna (www.trzymajforme.pl). Program „Trzymaj forme” finansowana jest przez Główny Inspektorat Sanitarny oraz Polską Federację Producentów Żywności Związek Pracodawców w ramach realizacji strategii WHO dotyczącej diety, aktywności fizycznej i zdrowia.
Akcja ta służy promowaniu zasad zbilansowanej diety i aktywności fizycznej wśród młodzieży w szkołach podstawowych i w gimnazjach. W tym roku w programie wzięło udział 7000 szkół. Uczniowie wraz z nauczycielami i rodzicami stworzyli swoje własne, autorskie programy zdrowego stylu życia. „Trzymaj Formę!” to inicjatywa propagująca zdrowy styl życia wśród młodzieży szkolnej o unikalnym dwukierunkowym podejściu: promującym zbilansowane odżywianie połączone z regularną aktywnością fizyczną. Odbiorcami programu są uczniowie ostatnich klas szkół podstawowych oraz gimnazjów. Działania programowe kierowane są również do rodziców, ponieważ to oni wywierają decydujący wpływ na wzorce zachowań swoich dzieci. Najlepszym sposobem kształtowania postaw prozdrowotnych, w tym prawidłowych nawyków młodzieży w zakresie żywienia i aktywności fizycznej, jest przykład samych rodziców!
Głównymi celami programu są:
1. Edukacja młodzieży szkolnej w zakresie trwałego kształtowania prozdrowotnych nawyków poprzez promocję aktywności fizycznej, zasad zdrowego stylu życia i zbilansowanej diety, w oparciu o odpowiedzialność indywidualną i wolny wybór jednostki.
2. Poszerzenie wiedzy dotyczącej zdrowego żywienia, zbilansowanej diety, aktywności fizycznej, zachowań konsumenckich, dostarczenie wiedzy i umiejętności korzystania z informacji zamieszczonych na opakowaniach produktów spożywczych.
3. Uświadomienie uczniom potrzeby aktywności fizycznej (zarówno w ramach zajęć szkolnych, jak i rekreacji) i jej wpływu na zdrowie.
4. Nauczenie młodzieży podstawowych zasad dopasowania sposobu odżywiania do stylu życia (zróżnicowana i zbilansowana energetycznie dieta – posiłek wartościowy, a nie kaloryczny).
Konsekwencją realizacji programu ma być poprawa stanu zdrowia młodych ludzi poprzez świadome wybieranie zdrowej żywności, stosowanie zasad zbilansowanej diety i wzrost aktywności fizycznej.
10 Przykazań zdrowotnych:
1. Codzienna aktywność fizyczna i odpowiednia dieta są kluczem do zdrowia. Przede wszystkim strzeż się nadwagi i otyłości. Dzieci i młodzież w wieku 5-17 lat powinny angażować się w aktywności fizycznej o średniej i wysokiej intensywności nie mniej niż 60 minut dziennie. Dorośli w wieku 18 – 64 lat, muszą angażować się w aktywności fizycznej o średniej intensywności co najmniej 150 minut w tygodniu, lub wykonywać ćwiczenia aerobiku wysokiej intensywności nie mniej niż 75 minut na tydzień, lub równoważny ilość aktywności fizycznej średniej i dużej intensywności (WHO, 2010). Nawet jakikolwiek ruch jest lepszy niż żaden. Dla poprawy kondycji warto wykorzystywać każdą codzienną okazję np. spacer z psem, sprzątanie ogrodu, chodzenie po schodach zamiast jazdy windą, taniec jako formę relaksu lub wyjście na basen. Warto robić to, co sprawia przyjemność, bo naszym celem jest wprowadzenie dobrej i stałej zmiany stylu życia, która wpłynie na lepszą kondycję. Wybieraj formy aktywności które możesz realizować wspólnie z rodziną, i które będą dostosowane do pory roku oraz możliwości swoich najbliższych.
2. Podstawą prawidłowej diety jest różnorodność spożywanych produktów. Jedz 3 – 5 posiłków dziennie, w tym koniecznie śniadanie. Pamiętaj, że przerwy między posiłkami nie powinny być dłuższe niż 4 godziny.
3. Znaczną część twojej codziennej diety powinny stanowić warzywa. Codziennie jedz również owoce.
4. Pełnoziarniste produkty zbożowe (np. chleb razowy czy pełnoziarnisty, grube kasze) powinny być dla ciebie głównym źródłem energii.
5. Codziennie co najmniej dwa razy dziennie spożywaj mleko i jego przetwory: jogurty, kefiry czy sery.
6. Spożywaj mniej tłuszczów zwierzęcych, więcej roślinnych, szczególnie oleju rzepakowego i margaryn miękkich.
7. Spożywaj głównie mięso drobiowe, ryby oraz nasiona roślin strączkowych np. grochu, fasoli czy soi, ograniczaj spożycie tłustego mięsa czerwonego.
8. W codziennej diecie ograniczaj spożycie cukru i soli.
9. Dostarczaj organizmowi wystarczającą ilość płynów (głównie wody) – minimum 2 litry dziennie.
10. Unikaj alkoholu.
Przy użyciu kalkulatora możesz obliczyć wskaźnik BMI swojego dziecka.
Możesz również przeliczyć jego dzienną aktywność na ilość spożywanych kilokalorii. Dzięki temu dowiesz się, ile kalorii udaje mu się spalić. Co to jest wskaźnik BMI i jak się go oblicza? Wskaźnik ten wylicza się według następującego wzoru: BMI = masa ciała (w kilogramach) podzielić na wysokość ciała (w metrów kwadratowych). Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), dla osób dorosłych BMI w przypadku nadwagi wynosi 25kg/m2 a w przypadku otyłości – 30kg/m2. W przypadku dzieci i młodzieży wartość wskaźnika BMI zależy od płci i zmienia się wraz z wiekiem. Również ten program uczy jak korzystać z oznaczeniem GDA na produktach.
Więcej informacji znajdziesz na stronie www.rwsinfo.pl.
Moim zdaniem ten program zasługuje na uwagę by w adaptowanej do miejscowych warunków formie wprowadzić go także na Ukrainie. Uczmy swoje dzieci odpowiedzialności za własne zdrowie!
Wadim Kaszubski, Polskie Stowarzyszenie Medyczne, Winnica, 30.09.16 r.
