Szła kolęda w noc grudniową…

Dlaczego jest Święto Bożego Narodzenia?
Dlatego, żeby się uczyć miłości do Pana Jezusa
Dlaczego wpatrujemy się w gwiazdę na niebie?
Dlatego, żeby podawać sobie ręce
Dlaczego śpiewamy kolędy?
Dlatego, żeby się uśmiechać do siebie
Dlatego, żeby sobie przebaczać.

Przed nami Boże Narodzenie – święto dla polskich rodzin bardzo wyjątkowe. Jednym z najpiękniejszych zwyczajów bożonarodzeniowych jest śpiewanie kolęd. Chyba żaden z narodów nie może się pochwalić takim bogactwem tych pieśni, jak naród polski. Przekonać się temu można było 21 grudnia na uroczystości w Domu Polskim pt. „Szła kolęda w noc grudniową…”, którą przygotowali uczestnicy Sobotnich Studiów Twórczych.

Pod opieką pani Łarysy Bojko w ciągu 2 miesięcy dzieci uczyły się najbardziej znanych kolęd polskich – „Dzisiaj w Betlejem”, „Cicha noc …” i innych. Rodzicom, dziatkom, młodszemu rodzeństwu zaprezentowano sześć kolęd. Uczniowie naszych nauczycielek języka polskiego pani Jany Kamińskiej i pani Natalii Szumlańskiej cudownie recytowali wiersze o kolędach i Bożym Narodzeniu.

Scenariusz święta zawierał dużo informacji o historii powstania pierwszych kolęd, o tradycjach napisania kolęd w Polsce. Chcemy tą informacją podzielić się i z Państwem.

Nazwa „kolęda” jest właściwie nowa i oznacza każdą pieśń bożonarodzeniową o charakterze kościelnym i świeckim. W 1838 roku ks. Mioduszewski w swoim „Wielkim śpiewniku kościelnym” osobno umieszcza pieśni poważne do śpiewania w kościele „Pieśni na Boże Narodzenie”, osobno – „Pastorałki i kolędy” zawierające utwory o charakterze świeckim, przeznaczone do śpiewania w domu. Pieśni, w których na pierwszy plan wysuwają się pasterze, ks. Mioduszewski nazywa pastorałkami, kolędami ksiądz nazywa „powinszowania na Boże Narodzenie”. W starych wydaniach kolęd spotkać można różne nazwy – „kantyczki”, „rotuły„, „symfonie”. Sam wyraz „kolęda” prawdopodobnie pochodzi od starorzymskiej nazwy pierwszego dnia każdego miesiąca „calendae”.

Autorem pierwszej kolędy był św. Franciszek z Asyżu, a ojczyzna kolęd to Włochy. Dopiero w XIV w. kolędy trafiły do Polski. Pierwszymi polskimi kolędami były pieśni ze śpiewników braci czeskich. Z tych śpiewników przełożono na język polski 31 kolęd na początku XV w. Złotym wiekiem polskiej kolędy było XVII stulecie oraz pierwsza połowa wieku XVIII.

Forma kolęd jest bardzo różnorodna: jedne są uroczystym hymnem czy chorałem, inne marszem lub zamaszystym polonezem – W żłobie leży autorstwa Piotra Skargi. Kolędy polskie upodobały sobie melodie popularnych tańców: Bóg się rodzi ma melodię poloneza, Hej bracia, czy wy śpicie – melodię krakowiaka, Dzisiaj w Betlejem – to melodia popularnego niegdyś mazura. Wielu kolędom użyczały melodii oberki, hajduki, gonione, góralskie, zbójnickie, ale także menuet i gawot. Trzeci okres powstawania kolęd polskich przypada na czasy saskie, stanisławowskie i porozbiorowe. Nie sprzyjały one kolędowej twórczości. Chlubnym wyjątkiem tego okresu jest kolęda Franciszka Karpińskiego – Bóg się rodzi.

Kolędy śpiewano także w innych krajach niż Polska. W Anglii nazywano kolędy za czasów królowej Elżbiety – Christmas Carols, czym określano ich ludowy, taneczny charakter. Rzeczą charakterystyczną i wymowną jest to, że Niemcy nie mają kolęd w naszym znaczeniu tj. kolęd o charakterze ludowym z właściwą im prostotą.

Kolędy, które wprowadził Luter do Kościoła protestanckiego, są jednostajnymi chorałami. Dopiero w XIX w. pojawiła się jedyna kolęda, która zdobyła serca i stała się własnością narodu: Stille Nacht, heilige Nacht (Cicha noc, święta noc); ułożył ją Franz Gruber, organista z Hallein w 1818 roku, któremu za tę piękną melodię postawiono pomnik w rodzinnym mieście.

Kolęda od wieków wyrażała sobą wiele charakterystycznych elementów duszy polskiego narodu – od chłopa do szlachcica, od dziecka do dorosłego człowieka.

Przy choince w wieczór wigilijny w gronie rodzinnym zaśpiewajmy razem swoją ulubioną kolędę …

Julia Bojko, bwp
(Informacja o historii kolęd opracowana została na podstawie źródeł internetowych)

Zdjęcia z Domu Polskiego