Aspiracje narodowe Ukraińców znalazły w chwili wybuchu I Wojny Światowej wyraz przede wszystkim w Galicji, gdzie od 1911 działały paramilitarne ukraińskie oddziały Strzelców, których celem w miała być walka o państwo ukraińskie w składzie cesarstwa austro-węgierskiego.
W chwili wybuchu I wojny przedstawiciele ukraińskich partii politycznych i organizacji społecznych Galicji powołali Radę Główną Ukraińską, pod patronatem której powołano Legion Strzelców Siczowych w celu walki z Rosją po stronie Austro-Węgier. Jego liczebność została ograniczona przez władze austriackie do 2 tysięcy żołnierzy, mimo że zgłosiło się znacznie więcej ochotników. Przez szeregi Strzelców Siczowych przeszło około 7 tysięcy żołnierzy, którzy odegrali dużą rolę w rozwoju ukraińskiego ruchu narodowego. Słabość monarchii Habsburgów jaka wyszła na jaw w pierwszych latach wojny zintensyfikowała ukraińskie dążenia narodowe. Powstała w 1915 roku w miejsce Rady Głównej, Ogólna Rada Ukraińska wystąpiła z postulatem nadania Galicji wschodniej i bukowinie autonomii. Po ogłoszeniu przez władze austro–węgierskie i niemieckie planów restytucji państwa polskiego (akt 5 listopada 1916 r.) Rada uległa rozwiązaniu, a jej rolę spełniała Ukraińska Reprezentacja Parlamentarna w sejmie wiedeńskim na czele z Jewhenem Petruszewiczem. W 1917 r. politykom ukraińskim udało się doprowadzić do organizacji dwóch dywizji ukraińskich z jeńców ukraińskich z armii rosyjskiej.
W Rosji wybuch wojny zaowocował represjami wobec ukraińskich działaczy narodowych, które objęły następnie także zajętą przez wojska rosyjskie część Galicji ze Lwowem. Po kolejnych niepowodzeniach na froncie wschodnim, władze rosyjskie złagodziły politykę wobec ziem ukraińskich, co pozwoliło na ożywienie ukraińskiego życia gospodarczego i kulturalnego, a także wysuwanie postulatów autonomii ziem ukraińskich.
Nieco inaczej wyglądała sytuacja na ziemiach polskich. Próba wywołania powstania na terenach Królestwa Polskiego przez oddziały strzeleckie dowodzone przez Józefa Piłsudskiego nie powiodła się, wobec czego austriackie władze wojskowe podjęły decyzję o ich rozwiązaniu. Interwencja polskich polityków w rządzie austriackim spowodowała jednak, że wyraził on zgodę na sformowanie polskich oddziałów wojskowych pod nazwą „Legiony Polskie” przy armii austriackiej. W ich skład weszły również oddziały Piłsudskiego. Polityczne zwierzchnictwo nad Legionami sprawował Naczelny Komitet Narodowy w skład którego weszli przedstawiciele głównych ugrupowań politycznych Galicji. Wkrótce jednak wyłamali się z niego Narodowi Demokraci, zgodnie z polityką kierownictwa swojego ugrupowania stawiając na zwycięstwo w wojnie Rosji i Ententy. Legiony Polskie złożone z trzech brygad, z których pierwszą dowodził Józef Piłsudski, były wojskiem ochotniczym, przepojonym ideą niepodległości Polski. Stoczone przez nie walki dowiodły ich dużej wartości bojowej, stając się niemal od początku legendą.
Słowo Polskie, dobór materiałów dr. hab. Tadeusz Paweł Rutkowski, Michał Zarychta, 17.04.15 r.
