30 listopada 1888 roku w Słobodzie Rungurskiej w rejonie kołomyjskim urodził się Stanisław Vincenz – polski prozaik i eseista, miłośnik i znawca Huculszczyzny i Pokucia, a także starożytnej Grecji.
Na Pokuciu spędził większość dzieciństwa. Już wówczas uczył się od Hucułów języka rusińskiego, poznawał ich obyczaje i kulturę. Był wychowywany przez huculską nianię Pałahnę Slipenczuk-Rybenczuk, którą wspominał z wdzięcznością do końca życia. Przyszły pisarz żył na pograniczu kulturowym wołoskim, węgierskim, żydowskim, cygańskim, słowackim, ormiańskim, ukraińskim, czeskim, polskim i austriackim, przywiązując wielką wagę do historycznej idei tolerancyjnego współżycia i współdziałania ludów oraz grup społecznych.
W latach 1898–1906 młody Vincenz uczył się w gimnazjum w Kołomyi, a później w Stryju, gdzie poznał Kazimierza Wierzyńskiego i Wilama Horzycę, a także został członkiem literacko-patriotyczno-niepodległościowego kółka samokształceniowego. Studiował początkowo na Uniwersytecie Lwowskim, następnie w Wiedniu prawo, biologię, sanskryt, psychologię i filozofię.
W czasie I wojny światowej walczył na froncie pod Haliczem, a następnie we włoskich Dolomitach. W 1919 roku zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego. Był też wykładowcą w szkole wojskowej w Modlinie. Po demobilizacji w 1922 roku działał w PSL „Wyzwolenie”. W latach 20. był redaktorem miesięcznika „Droga”, gdzie publikował eseje z zakresu filozofii religii. Około 1930 roku zajął się pisaniem dzieła swego życia – powieści ,,Na wysokiej połoninie”, która ukazała się w 1936 r.
W październiku 1939 roku został aresztowany przez NKWD i osadzony w sowieckim więzieniu w Stanisławowie, skąd został zwolniony w grudniu tego samego roku. W maju 1940 r. przedostał się na Węgry, gdzie stał się autorytetem wśród miejscowego uchodźstwa polskiego. Będąc na Węgrzech pomagał Żydom, za co został wyróżniony jako Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Po wojnie przeniósł się najpierw na kilka miesięcy do Niemiec, potem osiadł w okolicy Grenoble na południu Francji. Znaczną część roku spędzał w małej miejscowości alpejskiej La Combe-de-Lancey. Współpracował z paryską „Kulturą”. Był laureatem Nagrody Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie w 1958 roku.
Lidia Baranowska, fot. culture.pl, 8 grudnia 2025 r.
Leave a Reply