Spotkanie poświęcone Żytomierzanom w szeregach Wojska Polskiego w Żytomierzu

Złożenie kwiatów pod tablicą przy ulicy Michajłowskiej w Żytomierzu, gdzie znajdował się sztab WP w czasach II wojny światowej

27 września 2017 roku w Żytomierskim Państwowym Uniwersytecie im. Iwana Franki zorganizowano okrągły stół pt.: „Żytomierzanie w szeregach Wojska Polskiego” (w latach II wojny światowej) poświęcony 73. rocznicy formowania jednostek wojskowych WP na Żytomierszczyźnie, w którym wziął udział attache wojskowy przy Ambasadzie RP w Kijowie pułkownik Tomasz Strycharz.

Uroczystości rozpoczęły się- modlitwą przy tablicy pamiątkowej na ulicy Michajłowskiej 15. Wspólnie z prałatem ks. Ludwigiem Kamilewskim modlili się także, działacze organizacji polskich w Żytomierzu i obwodzie żytomierskim, studenci . Attache wojskowy przy Ambasadzie RP w Kijowie pułkownik Tomasz Strycharz oraz prezes Stowarzyszenia Weteranów Wojska Polskiego Żytomierszczyzny pułkownik Zygmunt Wengłowski , złożyli kwiaty pod tablicą pamiątkowej, a studenci – zapalili znicze.

Kolejna część uroczystości ,rozpoczęła się na sali konferencyjnej Uniwersytetu Państwowego im. Iwana Franki,wystąpieniem Walentyny Jusupowej, prezes Studenckiego Klubu Polskiego w Żytomierzu, która powitała honorowych gości. W uroczystości uczestniczyli także :prorektor ds. naukowych i współpracy międzynarodowej dr hab., prof. Natalia Sejko, dyrektor Domu Polskiego w Żytomierzu dr Irena Perszko, prezesi i przedstawicieli organizacji polonijnych, naukowcy, studenci, dziennikarze. Na uroczystość przybyli bardzo poważni goście, żołnierz Armii Krajowej Franciszek Jakowczyk (1928 r.u.); weteran WP 4-i Dywizji piechoty, 10 pułku piechoty, strzelec Baltazar Werchowiecki (1926 r. u.), a także prezes Żytomierskiej Obwodowej Organizacji Weteranów Ukrainy Aleksander Zaszczytnikow; prezes Żytomierskiej miejskiej organizacji weteranów Ukrainy Anatolii Treszczow; zastępca Żytomierskiej miejskiej organizacji weteranów Ukrainy Wiktor Kobercew; weteran, uczestnik bitwy pod Stalingradem Kiril Semionow; weteran, uczestnik operacji wojskowej wiślańsko-odrzańskiej Wasyl Szubowicz; weteran służby wojskowej Wincenty Makowski.

W czasie obrad „okrągłego stołu” głos zabrali pułkownik WP Tomasz Strycharz oraz prorektor uniwersytetu Natalia Sejko. Prezes Stowarzyszenia weteranów WP Żytomierszczyzny pułkownik Zygmunt Wengłowski wspomniał o 1944 roku, o formowaniu jednostek wojskowych w Żytomierzu, ilości osób, którzy poszli dobrowolnie służyć w WP, i ile z nich wróciło (poszło służyć do wojska WP kilka tysięcy chętnych z obwodu żytomierskiego, a wróciło po wojnie tylko ok. 600 osób). W swoich wspomnieniach, Pan Zygmunt mówił o tym, jak pierwszy raz w 1944 roku zobaczył polskich żołnierzy na ulicy Żytomierza, jak zastanawiał się ; „Kto to?”, „Co oni tutaj robią?”.

Walentyna Jusupowa mówiła o tragicznym losie jednej polskiej rodziny, rodzinie Wengłowskich. W te nieludzkie czasy, czasy represji, głodu, wojny, ucierpiała na pewno każda polska rodzina, każda polska rodzina straciła bliskich na zawsze… Dyrektor Domu Polskiego dr Irena Perszko opowiadała o historii założenia, celach i działalności organizacji weteranów. Głównymi celami działalności Stowarzyszenia była: ewidencja weteranów WP, nadanie moralnej i materialnej pomocy, upamiętnienie wydarzeń z czasów II wojny światowej, nawiązanie kontaktów i współpracy z organizacjami weteranów Ukrainy i Polski etc. Na zakończenie swego wystąpienia, Pani Dyrektor przeczytała list powitalny z okazji rocznicy działalności organizacji weteranów, na czele której stoi Pan Zygmunt Wengłowski, oraz wręczyła mu kwiaty.

Do życzeń z okazji wręczenia listów gratulacyjnych dołączyli się: administracja uniwersytetu im. I. Franka, Żytomierska Rada Miejska, Konsulat Generalny RP w Winnicy, Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” i in. Pułkownik Strycharz wręczył Zygmuntowi Wengłowskiemu godło Ministerstwa Obrony Narodowej. Wszyscy inni weterani wysłuchali słów wdzięczności i otrzymali kwiaty.

Na zakończenie obrad „okrągłego stołu”, wystąpili uczestnicy uroczystości, głos zabrali weterani: Anatolii Treszczow, Wasyl Szubowicz, Kiril Semionow, Franc Jakowczyk. Każdy z nich wracając pamięcią do czasów II wojny światowej, jako bezpośredni uczestnik działań wojennych, ze smutkiem i łzami w oczach mówił o swoich przeżyciach, o śmierci, jaka cały czas była o krok od nich. Wystąpił także autor Informatora „Żytomierzanie w szeregach Wojska Polskiego”, jaki został wydany i prezentowany w 2014 roku oraz Rustam Jusupow, przedstawiciel młodszego pokolenia obaj wyrazili weteranom wdzięczność, podziw oraz życzyli im długich lat życia.
W Sali Konferencyjnej zostały także wystawione eksponaty, udostępnione przez prezesa Stowarzyszenia WP Żytomierszczyzny Zygmunta Wengłowskiego. M.in. goście mogli oglądać ‘Albumy pamięci’, plansze zasadniczej broni, polskie honorowe odznaki kombatantów, dyplomy oraz różne drukowane materiały informacyjne .

Po obiedzie, wszyscy chętni na czele z attache wojskowym przy Ambasadzie RP w Kijowie ,wyjechali do wsi Osykowe , w rejonie Berdyczowskim pod pomnik polskich czołgistów. To miejsca, z którego w 1944 roku ruszył do walki z Niemcami I korpus czołgistów Wojska Polskiego. Do uroczystości we wsi Osykowe, dołączyli przedstawicieli władz: przewodnicząca Berdyczowskiej Rady Rejonowej Sofia Tomaszewska, I zastępca – kierownik zarządzania finansami rejonowej administracji Tatiana Wojcachiwska, odpowiedzialny ds. aparatu wykonawczego Rady Rejonowej Wiktor Laszczuk oraz przewodniczący Osykiwskiej Rady Sergiusz Markusewycz.

Inicjatorem i organizatorem obrad „okrągłego stołu” był Studencki Klub Polski, współorganizatorzy – ŻPU im. I. Franki, Stowarzyszenie Weteranów Wojska Polskiego Żytomierszczyzny i Dom Polski w Żytomierzu. Projekt współfinansowany w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą w 2017 roku przy wsparciu Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”.

W imieniu organizatorów, dziękuję wszystkim za pomoc, wsparcie tym, którzy przyczynili się do organizacji i udziału w tej uroczystości. Dziękuję serdecznie attache wojskowemu przy Ambasadzie RP w Kijowie panu pułkownikowi Tomaszowi Strycharzowi, który zaszczycił nas swoją obecnością. Dziękuję wszystkim weteranom za przybycie na uroczystość. Oraz tym wszystkim, którzy z różnych poważnych przyczyn nie mogli dołączyć do nas, ale myślami byli razem z nami!

Krótka historia: Formowanie polskich oddziałów na terenie ZSRS

16 marca 1944 roku władze sowieckie wyrazili zgodę na przekształcenie 1 Korpusu w 1 Armię Polską. Dowódcą armii mianowano gen. dyw. Zygmunta Berlinga. Ośrodkiem formowania od marca do lipca 1944 rok był rejon Sum koło Charkowa, a od lipca do września – rejon Żytomierza.

20 lipca 1944 roku, 1 AP w ZSRR składała się z: dowództwa, czterech dywizji piechoty, brygady pancernej, brygady kawalerii, pięciu brygad artylerii, dywizji artylerii przeciwlotniczej, brygady saperów.

Do tych oddziałów polskich byli powołani lub z własnej woli poszli żytomierzanie, w większości młode osoby polskiego pochodzenia. Te polskie oddziały wojskowe przyczyniły się do rozbicia sił Wermachtu oraz wyzwolenia Polski od nazistów. Jednak po ukończeniu wojny, polscy żołnierze w Związku Radzieckim pozostawali bez odpowiedniej uwagi wśród ogólnej liczby kombatantów wojny. Uznanie przyszło dopiero w 2000 roku.

Rok 2006. Na posiedzeniu zarządu Stowarzyszenia Weteranów WP Żytomierszczyzny, na czele z Panem Zygmuntem Wengłowskim, podjęto decyzję o wykonaniu tablic pamiątkowych. Jedna tablica została umieszczona w kościele katedralnym p/w św. Zofii w Żytomierzu z napisem w języku polskim: „Ś.p. poległym i zmarłym żołnierzom WP Żytomierszczyzny walczącym na frontach II wojny światowej w latach 1939-1946”. Druga, na budynku, przed jakim stoimy, na ul. Michajłowskiej, gdzie 73 lata temu mieścił się główny sztab formowania polskich jednostek wojskowych na Żytomierszczyźnie

Podstawowe przedsięwzięcia i akcje, zorganizowane przez Stowarzyszenie Weteranów WP Żytomierszczyzny w latach 1993-2015

1995 rok. Wydano „ALBUM PAMIĘCI” (5 egz.) poświęcone weteranom WP Żytomierszczyzny (Poległym za Ojczyznę. Ku pamięci tym, co po nich…). W Albumie krótko podano informacje historyczne, etapy rozwoju, broń, szlak bojowy WP ze wschodu (1943-1945 lata etc.). Oryginał albumu został przekazany przez Konsulat Generalny w Kijowie do Muzeum WP w Warszawie .
1999 rok. Nawiązanie współpracy Opolskiego Wojewódzkiego ZKRPiBWP (prezes S. Szelka) ze Stowarzyszeniem Weteranów WP w Żytomierzu. W ramach współpracy odbyły się wielokrotnie wymiany delegacji w obie strony (2001-2010 lata). Takie wyjazdy również były zorganizowane do organizacji w Lubinie i Sanoku.
2000 rok. 9 maja w Żytomierzu gościł kierownik Urzędu minister J. Taylor. Ten przyjazd był bardzo ważny.. Od tego momentu Rząd RP (premier J. Buzek) przyjął Uchwałę o wynagrodzeniu dla weteranów WP ze wschodu, którzy do 1 września 1939 roku nie posiadali obywatelstwa polskiego.
2002 rok. 29-30 listopada w Żytomierzu gościł Kierownik Urzędu RP J. Turski. Miał spotkanie z miejscowymi władzami i weteranami. W imieniu prezydenta RP Z. Wengłowski został odznaczony „Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej”.
2006 rok. 18 listopada w Żytomierzu uroczyście odsłonięto dwie tablice pamiątkowe. Jedną tablicę odsłonięto w Kościele Katedralnym p.w. św. Zofii „S. p. Poległym i zmarłym żołnierzom Wojska Polskiego Żytomierszczyzny walczącym na frontach II wojny światowej w latach 1939-1945”. Drugą dwujęzyczną na budynku przy ul. Michajłowska, 15. „W tym budynku latem 1944 roku mieścił się główny sztab formowania polskich jednostek wojskowych na Żytomierszczyźnie”. Tablice te upamiętniają fakt , iż Polacy z Żytomierszczyzny może po raz pierwszy i ostatni w historii ,w takiej ilości walczyli w szeregach WP.
2008 rok. 23 sierpnia odbyło się historyczne poświęcenie i wręczenie Stowarzyszeniu Weteranów WP specjalnie przygotowanego w Warszawie SZTANDARU przez Kierownika Urzędu RP I.Ciechanowskiego i attaché obrony przy Ambasadzie RP w Kijowie K. Kucharskiego. Jednocześnie Stowarzyszenie Weteranów i grupa osób ruchu polonijnego została odznaczona medalem „PRO MEMORIA” (9 osób).
2010 rok. Stowarzyszenie Weteranów wydało FOLDER (ponad 100 egz.) upamiętniający historię WP ze wschodu oraz dokumentujący działalność Stowarzyszenia.
2012 rok. 23 listopada w Żytomierzu odbyła się wzruszająca ceremonia – przekazanie na wieczne przechowanie Żytomierskiemu Obwodowemu Muzeum Krajoznawczemu pamiątkowych relikwii – SZTADARU, medalu „PRO MEMORIA” i FOLDERU. W dowód uznania ofiarnej pracy Pana Zygmunta w imieniu kierownika Urzędu odznaczono medalem „PRO PATRIA”.
2014 rok. 7 maja odbyła się prezentacja Informatora „Żytomierzanie w szeregach Wojska Polskiego” (w latach II wojny światowej). Prezentacja Informatora została poświęcona 70. rocznicy formowania jednostek Wojska Polskiego na Żytomierszczyźnie. Informator złożono z czynna pomocą pana Zygmunta i Natalii Goraj (bratanica wojownika F. Goraja).
W czasach działalności Stowarzyszenie ,zorganizowano wielu wyjazdów weteranów do Polski (od 2 do 20 osób) i udział weteranów w przyjęciach ,zorganizowanych przez Ambasadą RP w Kijowie, Konsulatach RP w Kijowie, Łucku i Winnicy.

Walentyna Jusupowa, prezes organizacji „Studencki Klub Polski” w Żytomierzu, 30.09.17 r.