Rynek centralny w Kamieńcu Podolskim. Część II

Zamek kamieniecki w połowie grudnia 2023 r. Fot. sp

Pośrodku rynku wznosi się ratusz i dawny magistrat oraz kompleks domów, pomiędzy którymi przechodzą zaułki Łamany i Centralny, zwane powszechnie „popową dziurą” i innymi nieprzyzwoitymi nazwami.

Samorząd miejski Kamieniec otrzymał w r. 1374 a dopiero w r. 1432 po wprowadzeniu prawa magdeburskiego nastąpił podział mieszczan podług narodowości i stworzyło się trzy magistraty: polski, ruski i ormiański.

Każda narodowość miała osobne jurysdykcje, rządziła się według własnych praw i zwyczajów, miała osobny zarząd, sądy, naczelników, pieczęć, osobne lany i gumna (stąd powstały nazwy przedmieść: Polskie i Ruskie Folwarki), Przywilejem z r. 1594 Kamieniec zrównano w prawach ze Lwowem (przywilej został potwierdzony w r. 1670) i organizacja miejska rozwija się na wzór tejże we Lwowie.

Po odebraniu miasta od Turków, prawo lwowskie potwierdził król August II w r. 1703). Magistrat kamieniecki zwracał się w r. 1716 do lwowskiego z 13 zapytaniami w sprawie samorządu miejskiego. Lwowski sąd magdeburski byt wyższą instancją apelacyjną dla kamienieckiego sadu wójtowskiego. W r. 1790 ogłoszono złączenie magistratów trzech narodowości, które odtąd jeden magistrat mieć będą i to rok mają wybierać dwóch prezydentów i jednego wójta).

Turecki minaret przy katedrze Piotra i Pawła w Kamieńcu Podolskim. Zdjęcie z 13 grudnia 2023 r, Fot.: sp

Jako miasto królewskie, Kamieniec podlegał nominalnej władzy starosty, a w XVIII w. władza przeszła do osobnych komendantów. Znane są zatargi mieszczan z komendantami.

Miasto zawiadowało fortyfikacjami miejskimi, a komendant z urzędu dbał o całe ufortyfikowanie i uzbrojenie miasta i cytadeli; następnie sprawy postoju żołnierzy, zajmowanie się żołnierzy handlem niedozwolonym, podatki przy bramach od przyjeżdżających i t. p. rzeczy wywoływały skargi mieszczan do grodu, trybunałów, a nawet do króla!). Pieczęć kamienieckiego magistratu przedstawiała wizerunek św. Jerzego na koniu.

Budynek ratuszowy powstał w czasie panowania Zygmunta I, odrestaurowany był w r. 1754, kosztem województwa podolskiego, o czym świadczy tablica z piaskowca umieszczona nad wejściem, z napisem: „pro restaurationis sumptu palatinatui podoliae gra ti tu di nem insertbit Camencccnsis Anno Domini MDCCI.IV“.

W r. 1817 i 1810 ratusz spłonął. Wejście do magistratu przez schody okolone jest balustradą ciosową, wydłubanych pod schodami, sklepionych lochach więziennych i sali inkwizycyjnej pod magistratem są obecnie sklepy i składy farb, wapna i gipsu. Nad wejściem do magistratu byl herb polski.

Część I

Słowo Polskie za: Prusiewicz Aleksander (1878-1941), Kamieniec Podolski : szkic historyczny, Polona, 1915, 17 grudnia 2023 r.