Powiat buczacki w czasach II RP stanowił składową część Podola na terenie województwa tarnopolskiego, granicząc z powiatami stanisławowskim, podhajeckim, trembowleckim, czortkowskim, zaleszczyckim, horodeńskim i tłumackim. Obszar jego powierzchni wynosił 1193 km2.
Naturalna granice południową i poludniowo-zachodnią powiatu tworzyła rzeka Dniestr, która w tym miejscu przepływa przez najbardziej uroczą część swego jaru, tworząc w szeregu miejscowości jak Ostra, Sciańska, Kośmierzyn, Koropiec i Beremiany, doskonałe warunki dla kolonij letnich, oraz milą atrakcję dla wycieczek.
Przez teren powiatu buczackiego przepływają także rzeki: Strypa i Złota Lipa, oraz kilka potoków jak : Dalyka, Potok Złoty i Koropiec w kierunku południkowym. Rzeki te twarzą malownicze jary — zwłaszcza w dolnym swym biegu — tak charakterystyczne dla Podola.
Jar Dniestru i koryta jego dopływów dzielą płaskowzgórze powiatu na podłużne grzędy, które w okolicy Dniestru przybierają talkiem górski charakter. Oprócz tego znajduje się w powiecie kilka większych stawów, szczególnie Olchowie. Tworzy je w miejscowościach; Nowostawce, Medwedowce, Pyszkowce i Trybuchowce.
Stawy te bardzo rybne, o wielkiej ilości błotnego ptactwa rzadkich gatunków. Północno-wschodnia część powiatu, po lewym brzegu Strypy ma charakter stepowy. Zaczyna się tu bowiem osobliwość Podola, słynny step Pantalicha, jedyny w Małopolsce, wówczas w większości swojej zużytkowany pod uprawę roli.
Zjawiskiem ciekawym, występujacym w okolicach Buczacza są dość znaczne pokłady torfu, które dla ludności tej bezleśnej okolicy, są prawdziwym dobrodziejstwem. (Petlikowce nowe. Nowostawce).
Podloże powiatu jak i całego Podole granitowe, a przykrywa je grubą warstwą loess, w wielu zaś miejscach wapień, gips oraz znaczne ilości różnorodnych skał.
Glebę stanowią przeważnie czarnoziem i urodzajne glinki po karczowiskach leśnych, stąd bardzo różnorodna uprawa roślin. W kotlinie Dniestru udaje się nawet uprawa kultury południowych gatunków jabłoni, moreli i winnej latorośli.
Klimat powiatu na ogól kontynentalny z silnymi wiatrami wschodnio-północnymi, w pasie zaś Dniestru i w jarach jego dopływów bardzo łagodny. Poza pokładami torfu w nadmienionych wyżej miejscowościach, wytwórczość kopalniana obejmuje pokłady wapnia w Komarówce i Wyczólkach, gliny czerwonej w Wyczółkach, Koropcu i Podlesiu, łupków dewońskich w Beremianach, Skomorochach, Buczaczu, Jazłowcu i Ostrej.
Pokłady fosforytów w Podzameczku, Nagórzance i w jarze Strypy, niezbadane jeszcze dokładnie, a możliwe do eksploatowania, oraz złoża alabastru w Baronowie, Zadarowie i Krasiejowie.
Lasy zajmujące jedną trzecią część powierzchni powiatu, bardzo przetrzebione w czasie I wojny światowej, są prywatną własnością za wyjątkiem malej ilości, która należy do poszczególnych gmin. Drzewostan stanowi dąb, buk, grab, brzoza, jesion, klon, świerk, sosna, a nadto wielkie ilości osiki i różnych krzewów. W ostatnich latach istnieje silna tendencja u gmin do zalesiania nieużytków.
Świat roślinny obejmuje wszystkie gatunki zbóż, okopowych i jarzyn. Na faunę powiatu składają się wszystkie znane u nas gatunki zwierząt domowych i ptactwa, z wybitną przewagą bydła rasy simentalskiej.
Z dzikich zaś gatunków zwierząt spotkać można dzika, lisa, borsuka, sarnę, zająca i mnóstwo rozmaitego ptactwa, wśród którego kaczka, kuropatwa, przepiórka i bażant należą do bardzo licznych.
Zaludnienie powiatu obejmowało według spisu z r. 1921 około 118 tysięcy głów, która to liczba wzrosła w ciągu 10-ciu lat na pewne o kilkanaście tysięcy. Ludność powiatu osiedlona była w 4-ch miejscowościach miejskich i 81 osadach wiejskich, o zwartym typie zabudowań, za wyjątkiem kilkunastu kolonjii. Ze względu na zatrudnienie mieszkańców powiat miał charakter wybitnie rolniczy.
Stolicą powiatu było miasto Buczacz, gdzie oprócz urzędów I władz państwowych, mieściły się siedziby różnych organizacji społeczno-oświatowych, które działalnością swoją obejmowały cały powiat.
Powiat był jednym z najbardziej zniszczonych wojną, w czasie której był terenem silnych walk i kilkakrotnych inwazji nieprzyjacielskich.
Zniszczenie wsi specjalnie silne — dochodziło do 70 proc. Zapobiegliwy trud ludzki dźwiga powiat z ruiny wojennej.
Środki komunikacyine obejmowały linię kolejową Stanisławów-Buczacz-Czortków, oraz kilka dróg:
1) Czortków-Stanislawów przez Buczacz, Monasterzyska, Niżniów;
2) Buczacz -Tarnopol;
3) Buczacz-Potok Zloty;
4) Buczacz-Zaleszczyki przez Jazłowiec-Tłuste;
5) Monasterzyska-Podhajce;
6) Korościatyn -Mariampol przez Oscie Zielone;
7) Buczacz-Kujdanów przez Przewłokę i Petlikowce Stare;
8) Jazlowiec-Potok Złoty przez Skomorochy;
9) rzeka spławna Dniestr od Niżniowa przez Beremiany w kierunku Zaleszczyk.
Ruch kołowy i samochodowy w 1931 roku był dość ożywiony.
Przeszłość przedhistoryczna i historyczna powiatu bardzo obfita — stwierdza, że ziemia ta przechodziła ciężkie czasy. Mnóstwo zabytków dowodzi, że powiat byl terenem zaciekłych walk z najeźdźcami, którzy ogniem i mieczem kraj pustoszyli.
Wszystkie ruiny zamków owiane wspomnieniami bohaterstwa, a każda piędź ziemi przesiąkła krwią najszlachetniejszych synów Ojczyzny.
Opis ilustracji: Buczacz w zakolu rzeki Strypa. Fot.: Polona.
Leave a Reply