Od 1973 roku nekropolia jest zamknięta dla nowych pochówków. Znajduje się w odległości 2 km od kościoła p. w. Św. Barbary i budynku Rady Rejonowej w kierunku północno-zachodnim.
Północną stronę cmentarza półkolem otacza magistrala kolejowa w kierunku Szepietówki (zob. schemat). Od strony wejścia centralnego murowany mur o wysokości 1,5 m z dwoma wieżo-kształtnymi występami, do których przymocowana jest metalowa brama. Po lewej stronie od wejścia centralnego ogrodzenie z metalowych siatek o wysokości 3 m, które 70-80 m dalej zmienia się na murowany mur z metalową siatką u góry. Po prawej stronie od wejścia centralnego w charakterze ogrodzenia występują płyty betonowe o wysokości 3 m., które w górnej części cmentarza skręcają jeszcze bardziej w prawo i wzdłuż ścieżki przeciągają się do kolei magistralnej.
Większa część cmentarza znajduje się na łagodnym zboczu, narastającym w kierunku północnym do torów kolejowych. Północna, czyli górna część cmentarza nie ma ogrodzenia, poza resztkami drewnianego płotu i płytkiego rowu. Centralna droga cmentarza już 30 m dalej od głównego wejścia rozchodzi się na dwa „ramienia”, przy tym prawe główne „ramię” asfaltowane i przecina cały teren cmentarza aż do przeciwległej górnej strony.
Systemu umieszczenia pochówków katolickich i prawosławnych nie istnieje prawdopodobnie jeszcze od początku lat 1900. O tym świadczy rosyjskojęzyczny prawosławny nagrobek Stołbeszkina w centrum polskich pochówków lub wśród prawosławnych pochówków w górnej części nagrobek w wyraźnie polskim stylu drzewa rodzinnego. Potwierdza to dyrektor tego komunalnego cmentarza, wspomniany wyżej p. Puchalski, wg którego żadne dokumenty nie zachowały się, ostatni zaś nadzorca i zarządca cmentarza, domek którego znajdował się na terenie cmentarza, zmarł 5 lat temu.
Najbardziej masywne i ciekawe pod względem architektonicznym, historycznym i estetycznym nagrobki i zespoły nagrobkowe zaznaczone na schemacie cmentarza.
Znaczna część pomników, przeważnie w pobliżu centralnego wejścia, niestety, utraciła pierwotne napisy, w większości datowane pierwszą połową XIX w. Znaczna część nagrobków jest zniszczona, przy tym jest oczywiste, że pod nie wpływem sił naturalnych (czas, wiatr), lecz na skutek uderzeń pochodzenia mechanicznego.
Spisywanie polskich mogił w Berdyczowie odbywa się przy współpracy z Fundacją Pomoc Polakom na Wschodzie i Senatem RP. Więcej informacji na www.nekropolis.in.ua.
Igor Płachotniuk, 26.07.17 r.
Leave a Reply