Rotunda zbudowana przez Belina Brzozowskich w Sokołówce na Podolu
Znaną rodziną ziemiańską, posiadającą majątki na Ukrainie w drugiej połowie XIX w., była też rodzina Sobańskich.
Izydor Sobański h. Junosza (1791–1847) odziedziczył po ojcu udziały w przedsiębiorstwach handlowych w Odessie oraz dobra ziemskie w powiecie olhopolskim (Piątkówka, Katarzyna) i bałckim (Czarna i Tyskołung). W swoich dobrach zmodernizował gospodarkę i wprowadził uprawę buraków cukrowych. W Piątkówce zbudował gorzelnię i pierwszą na Podolu cukrownię. Majątek posiadany przez Sobańskich na Podolu został im jednak skonfiskowany przez władze rosyjskie za udział Aleksandra Udalryka Sobańskiego (1794/1797–1861) w powstaniu listopadowym z 1830 r.
Jedynie majątek jego żony (Łuczyniec w powiecie mohylowskim) w 1858 r. ukazem senackim został jej zwrócony. W Łuczyńcu znajdowały się gorzelnia i młyn o sześciu kamieniach z groblą murowaną.
Innymi przedstawicielami rodu Sobańskich, posiadającymi część dóbr na Ukrainie, byli Feliks Hilary Michał Ludwik Sobański (1833–1913) oraz jego żona, Emilia z Łubieńskich. Należały do nich m. in. takie dobra, jak Ładyżyn (powiat hajsyński) oraz Obodówka i Sumówka (powiat olhopolski). W ich rodzinnym majątku Ładyżynie mieściła się garbarnia, gorzelnia, siedem fabryk sukna oraz siedem młynów. Niestety, po 1830 r. majątek ten Sobańskim skonfiskowano i zamieniono na wojenne kolonie. W Obodówce zaś w 1849 r.
założono gorzelnię parową z aparatem Pistoriusza oraz fabrykę piasku cukrowego. W Sumówce znajdowała się cegielnia oraz założona w 1858 r. gorzelnia, która produkowała do 1 000 000 stopni spirytusu rocznie.
Z kolei Adolf Norbert Erazm Grocholski (1797–1863), ziemianin urodzony w Woronowicy (powiat bracławski), po śmierci ojca w 1849 r. odziedziczył klucz woronowicki. Po swojej bezpotomnej śmierci klucz ten przekazał młodszemu bratu, Ludgardowi Bernardowi Grocholskiemu (1840–1908). Obok Woronowicy znajdowała się założona w 1874 r. fabryka cukru, należąca do spółki cukrowni stepanowskich. Posiadała ona 12 dyfuzorów mieszczących 1368 wiader i przerabiała do 100 000 berkowców buraków rocznie. Natomiast Tadeusz Przemysław Michał Grocholski (1839–1913), artysta malarz i ziemianin, po śmierci ojca Henryka w 1866 r. gospodarował w odziedziczonych dobrach na Podolu (Pietniczany w powiecie winnickim), powiększając je o odkupioną ojcowiznę, na którą składał się klucz strzyżawiecki. Strzyżawka (powiat winnicki) posiadała cegielnię, dwa młyny i założoną w 1850 r. gorzelnię, która w 1886/1887 r. wyprodukowała 1 337 410 stopni spirytusu. W należącej do niego Stepanówce (powiat bracławski) w 1866 r. założono zaś fabrykę cukru, należącą do spółki i zatrudniającą do 700 ludzi. Posiadała ona 22 dyfuzory
mieszczące 3520 wiader. W 1886/1887 r. w fabryce przerobiono 199 923 berkowce buraków.
Zenon Izydor Antoni Brzozowski (1806–1887) był ziemianinem gospodarującym głównie na Podolu. Po ojcu Karolu odziedziczył całą fortunę: klucz rakułowski i łomaczyniecki oraz w powiecie olhopolskim miejscowości Sokołówkę, Żabokrzycz i Popieluchy.
Swoim majątkiem gospodarował bardzo umiejętnie. W Żabokrzyczu znajdowały się tylko gorzelnia i młyn, ale w Sokołówce w 1873 r. wybudowano fabrykę cukru z 12 dyfuzorami na 1374 wiadra, która w 1886/1887 r. przerobiła 135 652 berkowce buraków i wyprodukowała 139 500 pudów piasku. Przy cukrowni była stacja badań meteorologicznych. W miejscowości znajdował się ponadto młyn parowy wyrabiający do 12 000
pudów mąki rocznie.
Słowo Polskie za: Aleksandra Anusik, UŁ, „Rola ziemiaństwa polskiego w industrializacji Ukrainy w drugiej połowie XIX wieku”, 5 stycznia 2021 r
Leave a Reply