Generał dywizji pancernej Wojska Polskiego w składzie sił alianckich, kawaler Orderu Orła Białego Stanisław Maczek po zakończeniu II wojny światowej musiał podjąć się zwykłej pracy fizycznej. Pracował jako barman, sprzedawca aby tylko utrzymać rodzinę. W zamian za bohaterską walkę „Czarnych Diabłów” przeciwko Niemcom alianci nie zdołali zapewnić mu i jego żołnierzom godnych warunków życia na uchodźztwie.
Stanisław Maczek urodził się 31 marca 1892 roku w miejscowości Szczyrec pod Lwowem. Zmarł w wieku 102 lat w Edynburgu (Wielka Brytania). Choć Polska Ludowa odebrała mu obywatelstwo polskie, Maczek do końca życia pozostawał niezłomnym obrońcą Polski w granicach sprzed II wojny światowej.
W 1910 Stanisław Maczek ukończył Gimnazjum im. Franciszka Józefa w Drohobyczu i złożył maturę z odznaczeniem. Po ukończeniu gimnazjum przeniósł się z rodziną do Lwowa. W latach 1910–1914 studiował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Lwowskiego: filozofię ścisłą pod kierunkiem prof. Kazimierza Twardowskiego oraz filologię polską u profesorów Wilhelma Bruchnalskiego i Józefa Kallenbacha. Równocześnie wszedł w środowisko akademickie tętniące działalnością patriotyczną. W tym czasie odbył przeszkolenie wojskowe i w 1912 dołączył do Związku Strzeleckiego.
Pierwsze doświadczenie bojowe Maczek zdobył w szerach armii cesarskiej walcząc przeciwko Rosjanom w Karpatach. Po kapitulacji państw centralnych 11 listopada 1918 przedostał się do Krosna, gdzie wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego. 14 listopada 1918 Maczek zameldował się u ppłk. Józefa Swobody, dowódcy garnizonu Krosno i tego samego dnia otrzymał dowództwo kompanii krośnieńskiej, przybyłej do Sanoka i dalej przeznaczonej do odsieczy oblężonego przez Ukraińców Lwowa.
20 listopada oddział wyruszył pociągiem „Kozak” o prowizorycznie opancerzonych przednich wagonach w kierunku Sanoka. Na dworcu w Ustrzykach Dolnych żołnierze Maczka opanowali wojskowy pociąg ukraiński, zdobyli cztery działa i w ataku na bagnety wyzwolili miasto. Później zdobyli węzeł kolejowy Chyrów i pobliski Felsztyn oraz spróbowali opanować z marszu Sambor. Ale bez powodzenia. W kwietniu 1919 batalion Maczka w rejonie Sądowej Wiszni, gdzie wszedł do składu 4 Dywizji Piechoty gen. Aleksandrowicza.
W dywizji Maczek po raz pierwszy zrealizował pomysł utworzenia „lotnej kompanii szturmowe” w oparciu o 4 plutony strzeleckie i pluton ciężkich karabinów maszynowych i moździerzy. Dysponując dużą siłą ognia i możliwością szybkiego przemieszczania się na silnych wozach parokonnych jednostka dowodzona przez Maczka niemal samodzielnie zdobyła Drohobycz i Borysław, a później Stanisławów.
Po nadejściu kontrofensywy ukraińskiej, kompania – jako odwód dywizji – dostała rozkaz wycofania się ze Stanisławowa. Po drodze, w czerwcu 1919, przeszła walki o wioskę Czerniów i panujące nad okolicą wzgórze, silnie bronione przez Ukraińców. Po jej zdobyciu lotna kompania szturmowa Maczka brała udział w walkach o Buczacz, Czortków, Husiatyn i doszła aż do rzeki Zbrucz, za którą w połowie lipca 1919 wycofały się wojska ukraińskie, odrzucone w ten sposób na teren Ukraińskiej Republiki Ludowej.
Wiosną 1920, gdy rozpoczynała się ofensywa kijowska wojny polsko-bolszewickiej, Maczek był już w sztabie 2. Armii gen. Raszewskiego. Wykonując zadania oficera łącznikowego sztabu armii (wtedy – w Łucku) i wysłany do grupy gen. Krajowskiego, kpt. Stanisław Maczek został odcięty od swojego sztabu przez oddziały Budionnego. W tej sytuacji zameldował się we Lwowie u gen. Iwaszkiewicza. Za jego zgodą odtworzył swój batalion szturmowy, włączony wkrótce w skład dywizji jazdy gen. Rómmla. 19 sierpnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w piechocie, w grupie oficerów byłej armii austro-węgierskiej.
W połowie sierpnia 1920 batalion kpt. Maczka, zdobywając miasto Waręż, przełamał front 24. dywizji sowieckiej i umożliwił wyjście dywizji kawalerii podążającej za armią Budionnego w kierunku Warszawy. Oddział o oficjalnej już nazwie „Baon szturmowy 1. dyw. kawalerii im. kpt. Maczka” został potem skierowany do Zamościa, gdzie uzupełniono sprzęt i przeszkolono żołnierzy. Później – wraz z całą dywizją – baon przeszedł w rejon rzeki Słucz, gdzie zastał go koniec działań wojennych.
Od 15 września Maczek walczył po raz kolejny w obronie Lwowa, teraz już z Niemcami, jednak już 18 września, po agresji ZSRR na Polskę w wykonaniu rozkazu Naczelnego Wodza zmuszony był wraz z całą jednostką przerwać walkę i przekroczyć granicę polsko-węgierską.
15 listopada 1939, w uznaniu zasług, otrzymał awans do stopnia generała brygady. Za udział w wojnie obronnej 1939 otrzymał Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari.
Gen. Maczek był zwolennikiem prowadzenia wojny w sposób nowoczesny, za pomocą cechujących się dużą manewrowością i szybkością samodzielnych pancernych związków taktycznych, które zapewniły m.in. Niemcom zwycięstwo w kampanii 1939. Jego zdaniem rola piechoty na polach bitew wyraźnie zmalała od czasów I wojny światowej a jej efektywność zależała od wsparcia m.in. lotnictwa i broni pancernej.
Słowo Polskie za: Wikipedia, inne źródła, fot. NAC, 9 maja 2025 r.
Leave a Reply