Pierwsza wzmianka o wsi Olczydajów pochodzi z 1431 roku. W XVI – początek XVII wieku Olczydajów należał do rodu magnackiego Jazłowieckich herbu Abdank. Po wygaśnięciu tej rodziny w linii męskiej z powodu bezpotomnej śmierci wojewody podolskiego Hieronima Jazłowieckiego, majątek rodzinny został podzielony.
W 1616 roku Olczedajów stał się własnością podolskiej rodziny Czuryłów herbu Korczak, w drugiej połowie XVII wieku jako posag przeszedł na własność do rodziny Dzierżków, do której należał przez około dwa stulecia.
Od 1793 roku w wyniku aneksji wieś stała się częścią Imperium Rosyjskiego. Od 1795 r. wieś Wyższy Olczydajów powiatu mohylewskiego guberni podolskiej. Na końcu XIX wieku majątki Dzierżków były sprzedawane za długi na publicznych licytacjach.
W drugiej połowie XIX wieku we wsi wybudowano cukrownię, a na przeciwległym brzegu malowniczej rzeki Ladowa – pałac właściciela fabryki Kogana. Do dziś zachowały się budowle cukrowni, a także dom jej właściciela, który znajduje się w środku parku krajobrazowego, na wysokim brzegu rzeki.
W okresie ZSRS w pałacu funkcjonowało przedszkole. Pokoje w stylu mauretańsko-żydowskim stylu eklektycznym – ten zabytek, choć upadający, jest perłą obwodu winnickiego.
O Olczydajowie znajdziemy informację w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich:
Olczydajów Wyższy nad rzeką Ladawą, o 35 wiorst od Mohylewa, 60 wiorst od Żmerynki, na początku XX wieku miał 390 osad, 1320 mieszkańców. Była tam fabryka piasku cukrowego, założona w 1879 roku, posiadająca 5 maszyn parowych o sile 52 koni każda. Znajduje się tu glina fajansowa i kamień płytowy.
Własność niegdyś Augusta Dzierzka, prezesa powiatowego sądów granicznych, przed przewrotem bolszewickim – profesora dra Fryczka, dzierżawi Michałowski.
Jest to bardzo stara osada. W przymierzu zawartom pomiędzy królem Władysławem Jagiełłą a w. ks. Swidrygiełłą w 1431 r. w Łucku wymieniono miejscowości Holzudajow i Ilchuszkow Olczydajów i Jołtuszków.
Musiał mieć przywilej miasta, gdyż Zygmunt August w przywileju danym Bernardowi Pretficzowi w 1549 r. pisze miasto Ołczydajów i wsie Srebrna Serobrya dzisiejsza, Kieliszcze, Michałkowcze, Ludawa w starostwie barskiem, oraz miasto Sirań i wsie Jakimowicze, Włoskawcze w pow. kamienickim położone, urodzonemu Bernardowi Pretficzowi i jego sukcesorom wiecznemi czasy nadaje Dan w Krakowie feria 4 post fest. Exaltationis s. Crucis 1549 z papierów familijnych.
Widać że Ołczydajów wrócił następnie do dóbr królewskich, spotykamy bowiem o nim wzmiankę w lustracyi Humieckiego, kaszt. kamienieckiego, z 1616 r. ; Alczydajów, Koraczyńce, Oziaryńce, Srebrna, Huchryn, Agdassówy Serebryja, Jurkowo, Romanowo i insze pustynie.
Urodzony P. Nikodem Silnicki imieniem ks. z Ostroga Radziwiłowej, kaszt. trockiej, jako pani dożywotnej i za prawy inszemi swojemi dzierżawco dóbr niegdy JW. Hieronima Jazłowieckiego, wojewody podolskiego, tak Jej mci samej imieniem, jako potomków te go to nieboszczyka Im. wojew. podolskiego, świadczyli się do Imci, ż te dobra wyżej mianowane, w księgach rewizorskich za królewskie podanych, i na których sumy stare mianowane, skarb przy odprawowaniu lustracyi ukazował i lustracyi z tych dóbr potrzebował, są dziedziczno, lustracyi niepodległe, na które są pewno przywileje i dyspozycye wieczne, jakoż o niektóre z nich, i Iitispendencye były zaszły i decydowano są, co się ukaże i natenczasby się ukazało, ale przez odległość księż nej Ici, która natenczas w Litwie jest także i potomków, ktorzy poróżno są, do togo przyjść nie mogło.
Lidia Baranowska za: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, inne źródła, 23 czerwca 2025 r.
Opis ilustracji: Pozostałości pałacu Kogana w Olczydajowie. Fot. Ukraina Incognita
Leave a Reply