My, Polacy, mieszkający na terenach państwa ukraińskiego – od Lwowa po Zaporoże i od Odessy po Charków – po trzydniowych debatach i dyskusjach utwierdziliśmy się w przekonaniu, że wspólnie dążymy do:
Pielęgnowania szkolnictwa polskiego na wszystkich poziomach – od nauczania języka polskiego w rodzinie poprzez edukację w szkołach publicznych, sobotnio-niedzielnych po szkoły wyższe. Szczególnie ważne jest popularyzowanie języka polskiego i włączanie dzieł polskiej literatury i kultury do ukraińskich programów szkolnych, co pozwoli młodemu pokoleniu lepiej poznać wspólną historię i wartości. W celu skuteczniejszego nauczania języka polskiego na Ukrainie, warto rozważyć wprowadzenie go jako przedmiotu maturalnego oraz likwidację rejonizacji, która często ogranicza dostęp do nauki tego języka. Kluczowe znaczenie mają także programy stypendialne dla nauczycieli języka polskiego oraz wsparcie dla katedr polonistyki na uczelniach wyższych.
Opieki nad miejscami polskiej pamięci narodowej i pochówkami wybitnych Polaków na terenie Ukrainy: działaczy kultury, duchowieństwa, żołnierzy Wojska Polskiego, polskiej ludności cywilnej, zamordowanej w latach 1943-1945 na terenie Wołynia i Galicji Wschodniej.
Lepszej koordynacji działań polskich organizacji na/w Ukrainie w ramach realizacji inicjatyw społecznych poprzez tworzenie wspólnych organów doradczych i koordynacyjnych, co umożliwi skuteczniejsze reprezentowanie ich interesów i lepszą koordynację działań na rzecz promocji polskości. Przełamywanie stereotypów na temat Polaków od zachodu po wschód i od północy do południa kraju. Pogłębiania współpracy z władzami polskimi i ukraińskimi na wszystkich szczeblach: samorządowym, regionalnym oraz krajowym, aktywnego uczestniczenia w procesach politycznych i społecznych w celu tworzenia lepszych warunków rozwoju dla mniejszości polskiej w naszym kraju. Polska mniejszość, głęboko zakorzeniona na terytorium Ukrainy, odgrywa istotną rolę w pielęgnowaniu tej tożsamości, dlatego konieczne jest wspieranie jej działań oraz promowanie polskiej kultury i tradycji również wśród Ukraińców niemających polskich korzeni.
Przygotowania następnych pokoleń młodzieży polskiego pochodzenia do aktywnego udziału w życiu społecznym Ukrainy na stanowiskach prezesów organizacji polskich, redaktorów i dziennikarzy polskich mediów, nauczycieli i nauczycielek języka polskiego.
Wspierania państwa ukraińskiego w odpieraniu rosyjskiej agresji na Ukrainę poprzez pomoc rodzinom polskiego pochodzenia, których członkowie są w szeregach armii ukraińskiej lub utraciły swoich bliskich wskutek działań wojennych.
Wspierania Ukrainy na drodze do integracji europejskiej i euroatlantyckiej. Wspólna tożsamość europejska powinna być fundamentem dialogu i współpracy między Polską a Ukrainą.
Podsumowanie prac w poszczególnych tematach
Temat 1. Stan i wyzwania polskiej mniejszości na Ukrainie – omówienie bieżącej sytuacji, potrzeb i głównych problemów, z którymi się boryka.
Uczestnicy wszystkich pięciu grup pracujących nad tym tematem uważają, że większość problemów w wymiarze kapitału ludzkiego wiąże się z wypaleniem zawodowym i niedostatecznymi kwalifikacjami zasobów ludzkich do pracy w szkołach sobotnio-niedzielnych i organizacjach społecznych. Kilkakrotnie wspomniano również o niedostatecznym poziomie współpracy z organami władzy ukraińskiej oraz polskimi placówkami dyplomatycznymi. W kwestiach zasobów materialnych brakuje pomieszczeń, w tym schronów, oraz sprzętu (m.in. dla organizacji harcerskich).
Rozwiązanie takich problemów uczestnicy Zjazdu postrzegają w zwiększeniu poziomu koordynacji między poszczególnymi polskimi organizacjami na Ukrainie, usprawnieniu systemu dofinansowania działalności polskich organizacji z funduszy państwa polskiego, zorganizowaniu szkoleń w zakresie przygotowania dobrej jakości wniosków projektowych.
Szczegółowe propozycje grup roboczych w zakresie tematu 1. można zobaczyć poniżej.
Temat 2. Wsparcie dla organizacji w obliczu wojny i zmiany pokoleniowej – omówienie dostępnych środków i metod zarządzania, które pozwolą na skuteczny i trwały rozwój organizacji, adaptację do bieżących warunków oraz przygotowanie młodego pokolenia do przejęcia odpowiedzialności. Wśród 23 opracowanych wspólnie propozycji przeważają oczekiwania odnośnie do instrumentów dostępu do wiedzy (szkolenia i warsztaty, w tym wyjazdy na kolonie, Kluby Dyskusyjne), tworzenia instrumentów wsparcia rozwoju liderskiego oraz zwiększenia poziomu współpracy międzyorganizacyjnej i międzypokoleniowej.
Szczegółowe propozycje grup roboczych do tematu 1. można zobaczyć poniżej.
Temat 3. Ustawa o mniejszościach narodowych. Analiza działań, które możemy podjąć, aby skutecznie chronić prawa związane z nauczaniem języka polskiego w szkołach oraz realizować aktywność statutową w przestrzeni publicznej.
Od państwa ukraińskiego organizacje oczekują m.in. większego informowania o inicjatywach ustawodawczych, które ich dotyczą, większej koordynacji między polskim a ukraińskim resortami edukacji, zachowania języka polskiego w kościołach rzymskokatolickich, przywrócenia języka polskiego jako egzaminu maturalnego, przeprowadzenia powszechnego spisu ludności na Ukrainie w celu policzenia lokalnej wspólnoty polskiej, zmiany systemu sybsydiowania szkół mniejszości narodowych.
Od państwa polskiego organizacje oczekują: dofinansowania remontów polskich placówek oświatowych wybudowanych za pieniądze polskiego podatnika, uaktywnienia mediów w zakresie nagłaśniania sytuacji mniejszości polskiej na Ukrainie, organizowania szkoleń w innych krajach, dostosowania Ustawy o Karcie Polaka do zmian pokoleniowych.
Szczegółowe propozycje grup roboczych do tematu 1. można zobaczyć poniżej.
Temat 4. Siatki celów społeczności polskiej na Ukrainie: Co chcemy osiągnąć? Co chcemy zachować? Czego chcemy uniknąć? Co chcemy wyeliminować?
Główne cele zawarte w kategorii „Osiągnąć” można opisać jako usprawnienie współpracy w wymiarze ogólnym: od dialogu międzypokoleniowego zaczynając do kształcenia, profesjonalizacji liderów i młodzieży kończąc. Nacisk kładziono również na potrzebę przekazywania tradycji oraz opieki na polskim dziedzictwem kulturowym na Ukrainie.
W kategorii „Zachować” odnotowano potrzebę utrzymania więzi między wszystkimi podmiotami opiekującymi się sprawami polskimi na Ukrainie, zachowania zdrowia psychicznego w warunkach permanentnego kryzysu w państwie ukraińskim oraz empatii wobec innych, grupa 4 ujęła swoje postulaty w jednym słowie: „tradycja”, „język (polski)”, „kultura (polska)”, „tożsamość (Polaka)”, „pamięć” itp.
Kategoria „Uniknąć” zawiera postulaty polegające na unikaniu autorytarnego podejścia do pracy społecznej na rzecz kultury i języka polskiego, upadku organizacji, „gettyzacji Polaków”, konfliktów na tle etnicznym, stworzenia godnych warunków istnienia na Ukrainie w celu zmniejszenia skali exodusu Polaków do Polski i innych krajów świata.
Brzuchowice, 5 października 2025 r.
Wydarzenie zostało zorganizowane przez Fundację Wolność i Demokracja oraz Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Europejskiego w Iwano-Frankiwsku we współpracy ze Związkiem Polaków Ukrainy i Federacją Organizacji Polskich na Ukrainie.
Zadanie publiczne dofinansowane ze środków budżetu państwa w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą w 2025 roku w ramach konkursu „Senat – Polonia 2025”.
Słowo Polskie, fot. Aleksander Kuśnierz / Nowy Kurier Galicyjski, 11 października 2025 r.
Więcej na temat Zjazdu Polaków we Lwowie-Brzuchowicach: https://slowopolskie.online/pierwszy-od-dekad-ogolnoukrainski-zjazd-polakow-za-nami-konstruktywne-dyskusje-i-szukanie-wspolnych-celow/
Leave a Reply