Na skutek utraty prawa do tronu szwedzkiego przez Wazów, uchwałą Sejmu z roku 1590 między innymi zamieniono starostwo samborskie na tzw. ekonomię, czyli prywatną własność króla, „jako intatną posiadłość w królewskie stołowe dobra”. Dochody z niej przeznaczone zostały na utrzymanie dworu królewskiego.
Do najbogatszych ekonomii królewskich w tym czasie należały: malborska, sandomierska oraz samborska. Ekonomiami kierowali wyznaczeni przez króla administratorzy. Byli nimi przeważnie znane osobistości lub właściciele wielkich dóbr z sąsiedztwa. Urząd starosty w tym czasie spełniał Jerzy Mniszech, herb własny, wojewoda sandomierski, administrator żup solnych królewskich. Mieszkał on w zamku samborskim lub w Laszkach Murowanych. Zawarł on układ z Dimitrijem tzw. Samozwańcem, który miał ożenić się z jego córką Maryną, z Jadwigi Tarłowej, jeśli pomoże Dymitrowi osiągnąć tron moskiewskiego cara.
Jednym z następnych administratorów był STANISLAW SKARCZEWSKI, kasztelan wojnicki, który otrzymał od króla kierownictwo ekonomii samborskiej w nagrodę za dzielne sprawowanie poselstw na obcych dworach. Miał on pod swą władzą ekonomię drohobycką. Zmarł w roku 1685.
W roku 1593 wpadli Tatarzy na tę ziemię. Jan Zamojski, oraz Jerzy Mniszech i Janusz książę Zbaraski,wojewoda bracławski, zebrali swoje hufce i horągwie, obsadzili główne drogi do Węgier i zatarasowali drogę w okolicach Sambora. Lecz siły nie były wystarczające i Tatarów nie powstrzymano.
W Krakowie 13 marca 1595 roku, Zygmunt III nadał miastu przywilej na skład wina węgierskiego. Ustalił wysokość opłat tzw.”Stawnego” po 2 grosze od beczki. Przedmieszczanie wnieśli skargę na dwór Mniszcha, w roku 1596 że „niesłusznie muszą” strawować żołnierzy p. wojewodzinie i Kozaki hajduki albo postrzygańce.
Z Warszawy król wystosował pismo do swojego sekretarza w Samborze, aby wynagrodził mieszczanom i przedmieszczanom szkody wyrządzone przez żołnierzy, przebywających w ekonomii samborskiej, przynależnych do województwa sandomierskiego.
Rezultaty lustracji z r. 1596 znajdują się przy opisie zamku królewskiego. Z Kroniki bernardyńskiej dowiadujemy się że w roku 1602 w mieście rozszerzyła się zaraza morowa.
W kościele Bernardynów w dniu 19 stycznia 1603 roku Urszula, córka Jerzego Mniszcha, poślubiła księcia Konstantego Wiśniowieckiego. Przyby on do swego teścia na zamek wraz z Dymitrem Samozwańcem, który jakiś czas tutaj gościł. Podczas swego pobytu Dymitr zapoznawał się z obrządkiem łacińskim. Proboszcz Franciszek Pomaski, szlachcic, sekretarz króla, dziekan sądecki, kanonik płoski i łucki pomagał i wyjaśniał zasady katolicyzmu Dymitrowi. Oprócz niego w wyjaśnianiu zasad wiary brał także udział o. bernardyn Benedykt Anserinus, prowincjał tego zakonu. Dymitr przyrzekał, że przyjmie obrządek łaciński po zdobyciu korony.
W tym celu w r. 1604. Dymitr z Jerzym Mniszchem i Pomaskim udali się do Krakowa aby przedstawić królowi ten projekt. Już 17 kwietnia przyjął Dymitr katolicyzm. Od króla otrzymał w darze zloty lańcuch z medalionem wizerunku króla, bogatą odzież i pieniądze. Z rąk nuncjusza papieskiego przyjął św. sakrament, zostawił list do papieża i dnia następnego powrócił do Sambora.
Tam 25 maja podpisał dokument zobowiązujący go do zawarcia związku małżeńskiego z Maryną. Na jej utrzymanie oddał Nowogród i Pskow, a teściowi zobowiązał się wypłacić milion złp, w przeciągu jednego roku na wydatki wyprawy.
Wojewoda Mniszech w przygotowaniu wyprawy miał duże trudności. Syn Mniszcha – Stanisław, starosta sądecki, stanął na czele oddziału w liczbie 700 jezdnych, oddziału uformowanego przeważnie z przyjaciół Mniszcha. Z ową drużyną Dymitr wyruszył z Sambora 23 czerwca 1604 r.
Szereg zwycięstw udostępniło mu w roku następnym triumfalny wjazd do Moskwy. W Krakowie, w jesieni 1605 r., odbył się ślub Maryny z Dymitrem. Poseł Afanas Własiow występował w imieniu Dymitra. Ślub odbył się w domu Firleja per procura w obecności pary królewskiej, 12 senatorów i wielu gości.
Kardynał Maciejowski, krewny Mniszchów, dokonał ceremonii. Dopiero 11 lutego 1606 roku powrócił Mniszech z Maryną i licznym dworem na zamek samborski. Przez posła z Moskwy wezwał Dymitr żonę do przyjazdu. Wyruszyła ona w towarzystwie ojca, pocztu panów i dam dworu w dniu 2 marca 1606. Podróż ta przez Kupnowice, Mościska, Lubaczów i Lublin i inne miasta trwała do 12 maja.
Mąż powitał Marynę w Moskwie, gdzie została koronowaną carycą. Nie cieszyła się długo swym tytułem. W kilka dni po tej ceremonii mąż został zamordowany przez Moskali.
Maryna wraz z rodziną została wywieziona z Moskwy i osadzona w znośnym więzieniu. Po dwu latach została zwolniona i powróciła do Polski. Inne źródło podaje, że Maryna po wielu nieszczęściach została utopiona przez Moskali w r. 1616. Tam też zginął przy ołtarzu ks. Franciszek Pomaski, były proboszcz samborski wraz z bratem Stanisławem, podkomorzym carowej Maryny.
Przy końcu roku 1607 przybył do Sambora od wojewodziny sandomierskiej drugi pretendent do tronu moskiewskiego – Iwan Botnikow. Z nowym „carzykiem” nawilgała łączność Maryna i poślubiła samozwańca. Rozgniewany ojciec opuścił córkę. Zmarł on w r. 1613. Rodzina ta żyła już w odosobnieniu. Starała się jeszcze, aby syna Maryny i Dymitra ulokować na tronie moskiewskim. Syn ów miał być okryty tajemnicą.
Po śmierci Dymitra w więzieniu Maryna urodziła syna, którego powierzyła pewnemu kozakowi. Ten oddał niemowlę popowi na wychowanie. Pop dla zachowania pomności młodego księcia wypisał na jego plecach kilka słów. Tajemnicę ową przed śmiercią powierzyła Maryna damom ze swojego otoczenia. Gdy zmarł kozak i pop nikt nie wiedział o tym młodzieńcu. Dopiero w Samborze w roku 1632 podczas kąpieli ktoś zauważył znaki młodzieńca wypisane na jego plecach. Dowiedział się o tym starosta samborski i podskarbi Jan Daniłowicz i wezwał do siebie młodzieńca. Wezwany ruski pop odczytał napis: „Iwan, syn cara Dymitra”. Wszyscy obecni wznieśli ręce i wielbili Opatrzność, okazując swe względy młodemu księciu.
Król Władysław IV zabrał młodzieńca do Warszawy zajął się jego losem i wykształceniem.
Słowo Polskie za: Kwartalnik Kresowy, nr 102-105, 31.8.1983, fot. Maryna z Mniszchów, Wikipedia, 16 marca 2025 r.
Leave a Reply