Mało znane polskie majątki historycznej Kijowszczyzny

Dwór Dariusza Hulanickiego w Botwinówce

Nieopodal Chrystynówki w obwodzie Czerkaskim, we wsi Pieniążkowa (Peniżkowe: ukr.), zachowało się wiele budynków należących niegdyś do pięknej rezydencji Rusieckich herbu Rawicz.

Wieś ta została nabyta przez Dominika Ruseckiego (zm. 1836), który miał trzech synów – Józefa, Leona i Jakuba. Po śmierci ojca Pieniążkowa stała się własnością jego syna Jakuba, a prawdopodobnym ostatnim właścicielem majątku był urodzony w 1850 r. syn tego ostatniego – Dominik. W 1914 r. on wciąż był właścicielem wsi.

Do dziś tutaj zachował się dwór w stylu klasycystycznym i późniejszy budynek zwany domem dla służby.

Znajdowała się tu także kaplica, a także cegielnia, której część prawdopodobnie widać przy wyjeździe ze wsi. Sądząc po stylu dworku (portyk z czterema kolumnami), zbudował go Dominik Rusiecki przed śmiercią w 1836 roku. W czasach sowieckich dworek zmieniono na dom komunalny, który faktycznie istnieje do dziś. Mieszka w nim starsza pani, nie mająca ani centralnego ogrzewania, ani wody. Z dawnych czasów zachowały się dwa ciekawe piece kaflowe, które mieszkanka tego domu eksponuje „Dom rodziny” jest czasów znacznie późniejszych, około końca XIX wieku, i mieszkają w nim lokatorzy. W czasach Rusieckich nad stawem wybudowano ozdobny most, który, podobnie jak kaplica i cerkiew nie zachowały się.

Sąsiednia wieś to Leszczynówka.W centrum, w otoczeniu starego parku stoi piętrowy budynek w którym mieści się szkoła. Nie zwracając uwagi na typowo sowieckie kafelki, które ozdabiają budynek, omijamy go i dopiero wtedy staje się jasne, że to stary dom. To majątek Henryka Łozińskiego, wybudowany w 1902 roku. Pierwotnie był parterowy a komuniści dobudowali jeszcze piętro. Zachował się wykusz i ładna boczna dobudówka od strony parku. Nie wiadomo, czy przetrwało którekolwiek z pierwotnych wnętrz.

Wieś należała do porucznika i kawalera Wojska Polskiego – zmarłego w 1845 r. Franciszka Łozińskiego. Z Apolonią z Rakowskich miał dzieci: Ewelinę, Adama i Henryka. Ten ostatni zbudował budynek mieszkalny dla rodziny. Wydaje się, że zmarł w 1905 roku, bo w dokumentach widzimy już jego syna Kazimierza jako właściciela Leszczynówki. Ale z jakiegoś powodu w kronice szkoły jest napisane, że właścicielem majątku przed przekazaniem go szkole był niejaki pan Julien.

Wieś Botwinówka jest trzecią w oryginalnej podkowę sąsiednich wsi, w których zachowały się polskie majątki ziemskie. Wiadomo, że w drugiej połowie XIX wieku należała do Walentego Hulanickiego. Jego syn Jan odziedziczył Czajkówkę po ojcu (majątek został zachowany), a jego bracia Kajetan i Dariusz odziedziczyli Botwinówkę. Ten ostatni wybudował tu w 1903 roku ładny dwór, który przetrwał do dziś. Do 2013 roku mieściło się w nim przedszkole. W pobliżu znajduje się duża szkoła, która również została zamknięta z powodu braku dzieci. Przez okna mogliśmy zobaczyć, że przynajmniej w dwóch salach starego domu zachowały się znakomite stiuki i piece. Jak na razie dom jest nienaruszony i mam nadzieję, że zostanie uratowany przed zniszczeniem.
250 metrów od niego znajduje się stary młyn, który według niektórych krajoznawców może być przebudowanym majątkiem brata Dariusza – Kajetana Hulanickego.

Dmytro Antoniuk, 31 stycznia 2022 r.