W 1638 roku Jan Odrżywolski, znana postać wojskowa i polityczna z historii Rzeczypospolitej Obojga Narodów, został starszym starostą winnickim. Z jego inicjatywy nawiązano relacje z winnicką społecznością mieszczańską, oparte na prawie magdeburskim – powszechnym wówczas w Europie Środkowo-Wschodniej systemie prawnym samorządu miejskiego.
Wraz z początkiem faktycznego istnienia samorządu w Winnicy uregulowano prawa do gruntów miejskich (w szczególności wyznaczono granice miasta), uregulowano stosunki gruntowo-prawne dotyczące własności prywatnej i państwowej oraz podatki i obowiązki mieszczan. Winnica i jej mieszkańcy otrzymali również prawo do tworzenia własnego sądu miejskiego, prawo do propinacji (budowania browarów, słodowni i gorzelni, produkcji miodu, piwa i wódki), prawo zakładania warsztatów itp. ).
30 maja 1640 roku król Rzeczypospolitej Obojga Narodów Władysław IV zatwierdził prawo Winnicy do samorządu. Wraz z prawem magdeburskim zatwierdzono także herb i pieczęć miasta. Herb miasta jest niezwykle ważnym zewnętrznym atrybutem praw i przywilejów mieszkańców, wszak zarówno wtedy, jak i dziś, jest znakiem rozpoznawczym miasta jako jednostki terytorialno-administracyjnej. Tradycja używania herbu z dwiema szablami i haczykami wywodzi się z aktu z 1642 roku o nadaniu Winnickiemu Klasztorowi Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Winnicy miejskiej stodoły na siano, opatrzonej pieczęcią miejską. Niestety, nie zachował się ona do naszych czasów. Najstarszy zachowany wizerunek herbu miasta pochodzi z 1791 roku i jest nim herb Winnicy z pieczęci magistratu.
O tym, jak mieszkańcy Winnicy doceniali swoje prawo do symboli, świadczy ciekawy fakt historyczny: za czasów Chmielnickiego, w ramach pokoju zborowskiego między wojskiem zaporoskim a Rzecząpospolitą Obojga Narodów, mieszkańcy Winnicy zażądali od Ukraińców włączenia do umowy ważnego warunku – udzielenia całkowitej amnestii społeczności miejskiej miasta nad Bohem, pozostawiając jej wszystkie dotychczasowe prawa i wolności, co nastąpiło w 1650 roku.
Winnica odzyskała współczesny duży i mały herb dwa lata po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę – w 1993 roku. W sierpniu 1992 roku, z inicjatywy społeczeństwa, komitet wykonawczy Rady Miasta Winnicy powołał komisję do zbadania kwestii „O herbie miasta”. W jej skład weszli historycy, przedstawiciele instytucji naukowych, archiwalnych, muzealnych, bibliotecznych i kulturalnych miasta. Na podstawie gruntownej analizy materiałów archiwalnych i źródeł dokumentalnych komisja opracowała „Historyczny przewodnik po herbie miasta Winnicy” i podjęła decyzję o przywróceniu dawnego herbu miasta, tj. rekonstrukcji opartej na źródłach historycznych. Prawdziwymi autorami herbu byli Jurij Legun (obecnie dyrektor Państwowego Archiwum Obwodu Winnickiego), Jurij Sawczuk (obecnie dyrektor Narodowego Muzeum Historii Ukrainy w czasie II wojny światowej) oraz znany artysta i projektant lokalnych ekspozycji muzealnych, Jerzy Melnyk. Szkice i oryginały rysunków przekazane gminie w 1993 roku przechowywane są w Muzeum Winnickim do dnia dzisiejszego.
O. Fedoryszen, 14 września 2025 r.
Leave a Reply