Losy jeńców w winnickim obozie NKWD po II wojnie światowej

Fot. wbh

Po II wojnie światowej ponad 3 miliony jeńców wojennych w Związku Radzieckim wysłano do obozów jenieckich. Na terenie ZSRS. Łącznie istniało ich ponad 520. A liczba oddziałów przewyższała 2,5 tys.

Znaczna część obozów jenieckich przetrwała do 1950 roku i śmierci Stalina.

Skrawek tajemnicy o warunkach, jakie panowały w takich obozach odkrywa Wojskowe Biuro Historyczne im. Sosnkowskiego. Jako przykład podamy obóz Nr 253 w Winnicy na Ukrainie. W dokumentach NKWD podano, że w 1945 roku trzymano tu co najmniej 89 Polaków, głównie z Górnego Śląska. A razem z nimi Niemców (większośc), Francuzów, Rumunów, Węgrów, Włochów, Belgów oraz przedstawicieli innych krajów.

Otóż w drugiej połowie 1945 roku kierownik obozu tow. Ratusznyj przygotował sprawozdanie pod gryfem „Tajne”, w którym opisał jak urządzono pobyt i czas więzionych.

Warunki funkcjonariusz NKWD ocenia jako znośne – ilość miejsca dla jednego więźnia wyliczono na 1,5-2,5m2, skarży się na to, że przez kilka miesięcy utrzymywani nie dostawali kartofli i warzyw (bo kołchozy wykonywały plany i nie miały czym się podzielić). Na kilka tysięcy więźniów było tylko dwóch lekarzy feldszerów.

Na kilka tysięcy zestawów ubrań do noszenia nadawało się blisko tysiąca. Reszta to tzw. „wietosz” – czyli szmaty. Obóz dysponował kilkoma samochodami, z których żaden nie jeździł bo brakowało części do ich naprawy.

Oprócz Winnicy oddziału miejscowego więzienia funkcjonowały także w Gniewaniu, Sytuskach i Głuchowcach. Więźniowie wydobywali kaolin (surowiec dla wybielania papieru), budowali mosty i dworzec kolejowy w Winnicy, pracowali na roli oraz w miejscowych fabrykach. Przy czym jako motywację wykorzystywano dodatkowy posiłek, który według Ratusznego powodował znaczący wzrost efektywności pracy.

Naczelnik obozu ocenia poziom śmiertelności więźniów jako „zadowalający” – około 1 proc. miesięcznie od ogólnego stanu. Niektórzy więźniowie samo skracali sobie życie przez uduszenie (powieszenie) z powodu bardzo trudnych warunków do życia. Niektórym Polakom z kolei się poszczęściło powrócić na ojczyznę.

Więcej szczegółów pobytu więźniów (w tym z Polski) w winnickim obozie NKWD można zobaczyć na skanach poniżej (j. ros.).

Pierwsza publikacja o losach jeńców z Polski w winnickim obozie Nr 253 ukazała się w Słowie Polskim w 2015 roku: https://slowopolskie.online/z-gornego-lska-do-agru-nkwd-nr-253-w-winnicy/

Słowo Polskie za Wojskowe Biuro Historyczne im. Sosnkowskiego, IPN, 11 sierpnia 2024 r.