Nazwisko Kropiwnicki” jest obecnie powszechnie znane. Taką nazwę nosi także z 2016 roku duże miasto. Ale w tym artykule wspomnimy o innej wybitnej postaci z Podola wschodniego – Michała Kropiwnickiego.
Niestety, rok urodzenia i śmierci urzędnika pochodzenia rusińskiego, męża stanu Rzeczpospolitej Mychajła Kropiwnickiego syna Seweruya nie jest znany. Ale sądząc z jego biografii, można powiedzieć, że był postacią niezwykłą dla ziem ukraińskich XVII wieku. Kropiwnicki był synem szlachcica Seweryna Kropiwnickiego – urzędnika bracławskiego, dziedzica wsi Komarów (obecnie w hromadzie woronowickiej w obwodzie winnickim) i właściciela wsi Szkuryńce, jakie przez oddział na czele z starostą winnickim Jerzym Strusiem, liczący 2000 osób, siłą odebrał w wyniku zbrojnego ataku 8 marca 1582 r.
Notabene skarga Seweryna zawierająca szczegółowy opis szkód wyrządzonych rodzinie Kropiwnickich podczas tzw. „najazdu” na Szkuryńce jest wyjątkowym źródłem opisu życia szlacheckiego końca XVI wieku. Ponadto wspominano tu o pięciu skradzionych „szablach pacholczych, kolorowych… produkcji winnickiej”, co potwierdza fakt istnienia w Winnicy w tym czasie ośrodka produkcji broni białej.
Wróćmy jednak do postaci Mychajła. Przez kilkadziesiąt lat (1616–1640) sprawował on funkcję podsędziego województwa bracławskiego, pełniąc tym samym obowiązki asesora sądu ziemskiego i w razie potrzeby go zastępując.
Było to stanowisko elekcyjne, zatwierdzane przez króla z listy kandydatów dostarczonej przez miejscową szlachtę. W latach 1613-1635 pięciokrotnie (według innych źródeł – 8 razy) reprezentował on województwo bracławskie na sejmie Rzeczypospolitej jako ambasador. Będąc zagorzałym obrońcą praw wyznaniowych prawosławnych, ów szlachcic winnicki był w 1629 roku jednym z autorów tekstu konstytucji sejmowej o pojednawczym soborze między prawosławnymi i unijnymi, który niestety nie dorównał pokładane w nim nadzieje dotyczące zrozumienia religijnego i możliwego zjednoczenia chrześcijan wschodnich na terytorium Ukrainy.
W 1632 r. Kropiwnicki został członkiem komisji sejmowej wraz z trzema ambasadorami ziemstwa, dwoma senatorami i przyszłym królem polskim Władysławem IV. Opracowany przez komisję dokument „Artykuły uspokokojenia narodu ruskiego” był ogromnym osiągnięciem rusińskiej szlachty prawosławnej: zalegalizowano w nim status hierarchii cerkiewnej, zezwolono wyznawcom obrządku wschodniego na fundowanie nowych katedr i klasztorów, zakładanie bractwom kościelnym, drukarniom i szkołom, oficjalnie zagwarantowano prawo do swobodnego przejścia z unii na prawosławie. Ja jestem odwrotnie. Po tym jak Władysław został wybrany na króla i złożył przysięgę dopełnienia wszystkich artykułów uchwalonego aktu w imieniu prawosławnej wspólnoty I RP za „rozsądne rozpatrzenie naszych próśb i ich sprawiedliwy osąd” podziękowało mu dwóch delegatów: przyszły metropolita Petro Mohyła oraz jego przyjaciel i brat w wierze Mychajło Kropiwnicki.
Wpływ Kropiwnickiego w Winnicy trudno przecenić: za jego pomocą w pierwszej połowie XVII w. miasto otrzymało aż dwa klasztory prawosławne: w 1616 r. Kropywniccy ufundowali klasztor męski braci Wniebowstąpienia (później dla przez kilka lat kolegium założone przez Piotra Mohyłę funkcjonowało ono przy tym klasztorze jako filia Akademii Kijowskiej), a w 1635 r. z własnych funduszy Mychajło ufundował miejskiej parafii Najświętszej Marii Panny ziemię, zamieniając ją w żeński klasztor Zwiastowania. Co ciekawe, w 2021 roku decyzją Świętego Synodu Cerkwi Prawosławnej Ukrainy klasztor ten został reaktywowany w Winnicy.
Opis ilustracji: Winnica na mapie z 1771 roku.
Leave a Reply