Jubileusz 25-lecia oraz VII Dni Kultury Polskiej w Żytomierzu

W Żytomierzu w dniach 9-12.10.2014 odbyły się VII Dni Kultury Polskiej i XX Międzynarodowy Festiwal „Tęcza Polesia”, organizowane przez Żytomierski Obwodowy Związek Polaków na Ukrainie, poświęcone jubileuszowi 25-lecia istnienia Związku.

Polacy, jak żaden inny naród, mają świadomość swojej odrębności kulturowej i dlatego zawsze pragnęli bez względu na czas i historię jak najwięcej zachować dla przyszłych pokoleń. Żytomierszczyzna nosi w sobie owo niezatarte piętno polskości. To tutaj mieszka największa diaspora polska na Ukrainie. Już 25 lat temu Żytomierz był świadkiem odradzania się polskości po długich latach prześladowań i zacierania odrębności kulturowej – powstała pierwsza organizacja społeczna zrzeszająca Polaków na Ukrainie: Polskie Kulturalno-Oświatowe Stowarzyszenie im. Jarosława Dąbrowskiego. Wtedy także pojawiła się myśl o zorganizowaniu festiwalu, który odzwierciedlałby piękne nurty polskiej kultury na Polesiu. Po kilku latach organizacja została przekształcona w Żytomierski Obwodowy Związek Polaków na Ukrainie (ŻOZPU) a prawdziwą wizytówką stał się przeprowadzany co roku Międzynarodowy Festiwal Kultury Polskiej „Tęcza Polesia”.

W 2014 roku ŻOZPU obchodzi swój jubileusz 25-lecia powstania organizacji i z tej okazji VII Dni Kultury Polskiej oraz XX Międzynarodowy Festiwal Kultury Polskiej „Tęcza Polesia” były poświęcone pamiętnej dacie. Patronat Honorowy nad tymi wydarzeniami objęli Marszałek Senatu RP Bogdan Borusewicz, Marszałek Województwa Śląskiego Mirosław Sekuła, Prezydent Płocka Andrzej Nowakowski. Patronat medialny sprawowali: TV Polonia, Sojuz TV w Żytomierzu, gazeta „Kurier Galicyjski” i czasopismo „Tęcza Żytomierszczyzny”.

Uroczystość jubileuszowa zgromadziła wielu przyjaciół ŻOZPU, którzy pragnęli w ten sposób uszanować wieloletnią pracę na rzecz umacniania tożsamości narodowej Polaków. VII Dni Kultury Polskiej w Żytomierzu miały urozmaicony program, w którym znalazło się miejsce na konferencje naukowe, koncerty, spotkania oficjalnych delegacji, dyskusje panelowe i wystawy. Wśród Gości przybyłych do Żytomierza znalazła się oficjalna delegacja z Polski pod przewodnictwem Marszałka Województwa Śląskiego Mirosława Sekuły. W uroczystościach wzięli udział polscy dyplomaci na czele z Konsulem Generalnym RP w Winnicy Krzysztofem Świderkiem. W składzie delegacji z Polski byli także członkowie Zarządu Województwa Śląskiego Stanisław Dąbrowa i radny III kadencji Sejmiku Śląskiego Zygmunt Wilk, który dołożył wszelkich starań, aby nawiązać kontakt pomiędzy Śląskiem i Żytomierszczyzną. Na uwagę zasługuje fakt, że na jubileusz ŻOZPU przyjechali prezesi organizacji polonijnych z całej Ukrainy: z Kijowa, Lwowa, Doniecka, Iwano-Frankowska, Chmielnickiego, Winnicy, Stryja i Kałusza oraz z całego obwodu żytomierskiego.

Dni Kultury Polskiej rozpoczęły się w czwartek 9 października 2014 w Szkole Muzycznej nr 1 im. Borysa Latoszyńskiego. Zainaugurował je koncert i wystawa artystyczna pt. „Cały świat wtedy brzmiał romantyczną struną…”, w wykonaniu uczniów i nauczycieli, którzy zaprezentowali różne utwory kameralne związane z polską kulturą.
Kolejny dzień upłynął pod znakiem Juliusza Zarębskiego, wielkiej gwiazdy rozbłysłej na żytomierskim firmamencie, która pojawiła się w końcu XIX wieku. Był on najlepszym uczniem F. Liszta, fenomenalnym pianistą i wybitnym kompozytorem, który niestety, przedwcześnie zmarł. W 160 rocznicę urodzin słynnego artysty, Zasłużony dla Kultury Polskiej Kameralny Zespół im. I.F. Dobrzyńskiego, wykonał Kwintet fortepianowy g-moll podczas koncertu „Juliusz Zarębski i europejski romantyzm”. Partię fortepianową wykonał żytomierski pianista Artem Zirka. Błyskotliwa technika, wyrazistość linii muzycznej i wspaniała gra członków zespołu, współbrzmienie i kunszt artystyczny zachwyciły słuchaczy. Koncert przygotowała i poprowadziła dr Irena Kopoć, kierownik artystyczny zespołu. Przed koncertem odbyła się dyskusja panelowa na temat: „Romantyzm w muzyce i jego narodowe zróżnicowanie”, w całości poświęcona spuściźnie artystycznej pozostawionej przez Juliusza Zarębskiego. Trzeba przyznać, że w szerokich kręgach żytomierzan postać Zarębskiego jest, niestety, mało znana i warto wkładać wiele wysiłku w jej propagowanie.

W ramach Dni Kultury Polskiej delegacja z Polski pokłoniła się wielkim Polakom pochowanym na Cmentarzu Polskim w Żytomierzu. Jest to stara, czcigodna nekropolia, założona jeszcze w XVIII wieku, jedna z najważniejszych znajdujących się poza granicami Polski. W ten sposób Goście z Polski złożyli hołd tym, którzy przez wieki pielęgnowali polskie korzenie i nieśli w sobie dziedzictwo kultury i języka polskiego na ziemi poleskiej.

Dni Kultury Polskiej stały się okazją do przeprowadzenia ogólnoukraińskiej naukowo-praktycznej konferencji na temat „Aktywność polskości – to aktywność obywatelska”, poświęconej 25-leciu Żytomierskiego Obwodowego Związku Polaków na Ukrainie. Odbyła się ona w gościnnych murach Żytomierskiej Obwodowej Uniwersalnej Biblioteki Naukowej im. O. Olżycza. Projekt jest współfinansowany ze środków finansowych otrzymanych od Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu na realizację zadania „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2014 r.”

Uczestników konferencji przywitała prezes Wiktoria Laskowska-Szczur, po czym głos zabrała przybyła na konferencję Konsul RP w Winnicy Edyta Niedźwiedzka. Pani Konsul złożyła gratulacje i serdeczne powinszowania z okazji jubileuszu Związku, zaznaczając, że w winnickim okręgu konsularnym ŻOZPU jest jedną z najprężniej działających organizacji polskich. Swoją obecnością obrady zaszczycił także Konsul RP w Winnicy Wojciech Mrozowski. Słowo do uczestników skierował Marszałek Województwa Śląskiego Mirosław Sekuła. Podkreślił ważność historycznego okresu, w którym znalazła się Ukraina oraz to, że losy Ukrainy w poważny sposób określają losy przyszłej Europy. Wielkie znaczenie miało wystąpienie Franciszka Brzezickiego, jednego z współzałożycieli Związku, świadka historii i ostatniego żyjącego więźnia obozu koncentracyjnego w Majdanku. Pan Franciszek opowiedział o trudnych początkach Związku, o odwadze i samozaparciu pierwszych działaczy, oraz podziękował obecnemu kierownictwu za owocną i pełną oddania pracę społeczną na rzecz odrodzenia polskości.

Inni prelegenci uwypuklili w swoich wystąpieniach rolę ŻOZPU jako podmiotu aktywności obywatelskiej. Prezes ŻOZPU Wiktoria Laskowska-Szczur zaprezentowała słuchaczom dorobek organizacji na przestrzeni 25 lat jej istnienia. O naukowych osiągnięciach członków ŻOZPU mówił prof. Włodzimierz Jerszow. Działalność kulturalna była przedmiotem dywagacji pani dr Ireny Kopoć. Podczas konferencji został odczytany referat ks. dr. Jacka Jana Pawłowicza nt. „Patriotyzm, czyli miłość Ojczyzny w myśli i nauczaniu św. Jana Pawła II”. Obrady prowadziła Elwira Gilewicz, wieloletni wykładowca na Uniwersytecie Warszawskim, a także na wyższych uczelniach w Żytomierzu, przez wiele lat współpracująca z pierwszym Prezesem ŻOZPU Walentym Grabowskim. W dyskusji wzięli udział liczni przedstawiciele i prezesi polonijnych organizacji na Żytomierszczyźnie zebrani na konferencji. Pan Stanisław Kostecki, wieloletni prezes Związku Polaków na Ukrainie, a obecnie prezes nowo-utworzonej formacji politycznej przedstawił założenia programowe Partii „Solidarność”, mającej w planach zrzeszać i reprezentować polską mniejszość narodową na Ukrainie. O podstawach ukraińsko-polskiej współpracy w dziedzinie medycyny mówił prof. Anatol Święcicki, kierownik kliniki nr 3 Nacjonalnego Uniwersytetu Medycznego im. A. Bogomolca w Kijowie, Prezes Stowarzyszenia Lekarzy Polskich na Ukrainie. Podczas konferencji zaprezentowany został film o historii i działalności ŻOZPU pt. „My nie zapomnieliśmy o Polsce”, wyróżniony przez Marszałka Senatu RP w konkursie dla dziennikarzy polonijnych. Związek Polaków w Żytomierzu prowadzi ożywioną działalność edukacyjną wśród najmłodszego pokolenia. Najmniejsze dzieci z polskiej sobotnio-niedzielnej szkoły uczestniczące w zajęciach Polskiego Teatru Lalek „ModernPol” przedstawiły zebranym krótką, ale wzruszającą inscenizację „Katechizmu Polskiego Dziecka” Władysława Bełzy.

W części praktycznej, która przybrała postać dyskusji, wystąpili pracownicy fundacji „Wolność i Demokracja” – członek zarządu Rafał Dziędziołowski i Robert Czyżewski, którzy przedstawili perspektywy programu „Biało-czerwone ABC”. Program ten zajmuje się wspieraniem oświaty polskiej na Wschodzie. Inną tematyką zajęła się Julia Jarosz, kierownik wydziału prawnego państwowej służby rejestracyjnej. Omówiła ona zmiany i aktualną sytuację w ukraińskim prawodawstwie dotyczącym rejestracji i praw organizacji społecznych. Uczestnicy konferencji podkreślali niejednokrotnie, że powinny zostać podjęte działania zmierzające do zjednoczenia organizacji polskich na Ukrainie, czemu powinno służyć wypracowanie szerszej platformy współpracy już istniejących podmiotów.

W sobotę 11.10.2014 odbyło się oficjalne spotkanie delegacji województwa śląskiego z władzami obwodu żytomierskiego. Spotkanie to zaowocowało zadeklarowaniem woli podpisania umowy o współpracy między regionami. Ze strony ukraińskiej brali udział najwyżsi urzędnicy państwowi: Przewodniczący Żytomierskiej Obwodowej Administracji Państwowej Sergij Maszkowski, Przewodniczący Żytomierskiej Rady Obwodowej Witalij Francuz, zaś stronę polską reprezentowali Marszałek Województwa Śląskiego Mirosław Sekuła, Wicemarszałek Województwa Śląskiego Stanisław Dąbrowa. Przewodniczący Rady Obwodowej przywitał dostojnych Gości, uczestników festiwalu, całą polską społeczność z okazji 25-lecia istnienia ŻOZPU: „To dla nas wielki zaszczyt, że Żytomierszczyzna jest ośrodkiem pojednania ukraińskiej i polskiej kultury, czego potwierdzeniem jest XX Festiwal „Tęcza Polesia”, na który przybyli przedstawiciele polskich wspólnot z różnych rejonów Żytomierszczyzny, a także z różnych obwodów Ukrainy. Festiwal jest corocznym podsumowaniem różnorodnych działań, którymi już od 25 lat zajmuje się Obwodowy Związek Polaków”. Podczas spotkania zostały omówione kierunki obopólnych starań, mające na celu pogłębienie stosunków międzynarodowych. „Żytomierszczyzna – powiedział Witalij Josypowycz Francuz – dziękuje polskiemu narodowi za wsparcie udzielone Ukrainie w tych ciężkich czasach. My, koniecznie w dalszym ciągu będziemy kontynuować współpracę na poziomie regionalnym i będziemy wspierać działalność Związku Polaków.”

Kulminacyjnym punktem programu Dni Kultury Polskiej był z pewnością XХ Międzynarodowy Festiwal Kultury Polskiej „Tęcza Polesia”. Polacy Żytomierszczyzny, szanowni goście miasta – wszyscy razem zgromadzili się w sobotę wieczorem 11.10.2014 r. w głównej sali Żytomierskiego Akademickiego Ukraińskiego Teatru Muzycznego-Dramatycznego im. Iwana Koczergi. Chętnych widzów było znacznie więcej, niż miejsc na widowni, a jest to największa sala teatralna w Żytomierzu, licząca 1200 miejsc.

Festiwal swoją obecnością zaszczycili Marszałek Województwa Śląskiego, który wraz z oficjalną delegacją przybył z Polski, Konsul Generalny RP w Winnicy Radca Minister Krzysztof Świderek, wysokiej rangi przedstawiciele ukraińskiej władzy państwowej: Przewodniczący Rady Obwodu Żytomierskiego Witalij J. Francuz, kandydat na wicegubernatora Jarosław Łaguta, kierownik Wydziału do Spraw Kultury Żytomierskiej ODA Jurij Gradowski. Kościół katolicki był reprezentowany przez Kapelana Polaków Żytomierszczyzny ks. Jarosława Giżyckiego. Na widowni zasiedli przedstawiciele środowisk polskich i polonijnych z całej Ukrainy. Byli prezesi i działacze organizacji polskich z takich miast, jak: Kijów, Lwów, Donieck, Chmielnicki, Iwano-Frankowsk, Winnica, Stryj, Kałusz oraz z całej Żytomierszczyzny.

Należy wspomnieć, że festiwal miał wymiar szczególny także ze względu na obecne problemy, które przeżywa Ukraina. Wszyscy uczestnicy festiwalu uczcili minutą ciszy pamięć tysięcy poległych w walkach o wolność i suwerenność państwa ukraińskiego żołnierzy i cywilów.

Po odśpiewaniu hymnów narodowych na scenę zostali zaproszeni honorowi Goście. Nie zabrakło słów powitania ze strony Gości i najwyższych władz. Były one wyrazem uznania wobec ogromu działań wszystkich animatorów ruchu polonijnego w Żytomierzu i obwodzie, a w szczególności prezesów ŻOZPU. 25 lat pracy to całe pokolenie ludzi zaangażowanych w odrodzenie i krzewienie polskości. Przedstawiciele władz wręczyli pamiątkowe dyplomy i nagrody zasłużonym działaczom ŻOZPU. Generalny Konsul RP w Winnicy Krzysztof Świderek, doceniając trud wkładany w szerzenie polskiej kultury i języka polskiego na terenie Żytomierszczyzny, przekazał na ręce pani prezes Wiktorii Laskowskiej – Szczur, mobilny komputer jako dowód uznania dla dotychczasowej pracy. Pan Witalij Francuz wręczył dyplom Obwodowej Rady J.E. Janowi Purwińskiemu, Marii Piwowarskiej oraz Zygmuntowi Wilkowi. Pan Jarosław Łaguta w imieniu Obwodowej Administracji Państwowej odznaczył Franciszka Brzezickiego, Irenę Kopoć, Włodzimierza Jerszowa. Dyplomem Rady Miejskiej zostali odznaczeni: Irena Świtelska, Mirosława Starowierowa, Elwira Gilewicz, Jan Boczkowski, Jadwiga Poliszczuk. Pan J. Gradowski wręczył nagrody: Bogdanowi Poliszczukowi, Dinie Chalimonczuk, Sergiuszowi Świtelskiemu, Żannie i Olegowi Szczyszkinom.

Część artystyczną wypełniły występy zespołów polonijnych z Żytomierszczyzny i Podola, oraz wspaniały recital tenora Opery Śląskiej Juliusza Ursyna Niemcewicza. Koncert festiwalowy prowadziły dr Wiktoria Wachowska i Helena Staniszewska.

W wykonaniu Zespołu Wokalnego „Malwy” pod kierownictwem Ireny Nawojewej zabrzmiało budzące zadumę „Preludium” F. Chopina. Dina Chalimończuk przywiozła z Olewska piosenkę autorstwa Majki Jeżowskiej „Kołysanka dla Mamy”. Najwdzięczniej chyba zawsze reprezentują się najmłodsi wykonawcy, którzy za swoje występy dostali gromkie brawa. Były to zespoły zarówno wokalne, jak i taneczne: Polski Dziecięcy Zespół Wokalny „Dzwoneczki” z Żytomierza (kier. Jadwiga i Bogdan Poliszczukowie), Wokalny Zespół „Kolorowe Ptaszki” z Wołodarska Wołyńskiego (kier. Żanna i Oleg Szyszkinowie) oraz Polski Ludowy Zespół Taneczny „Koroliski” z Żytomierza (kier. Irena i Sergiusz Świtelscy), którzy specjalnie na tę okazję przygotowali premierową kompozycję taneczną „Suitę Tańców Polskich”. Z Winnickiego Kulturalno-Oświatowego Związku Polaków przyjechały dwa zespoły wokalne: trio „Ażur”, które zaśpiewało urocze piosenki o Lwowie, oraz „Srebrne Głosy” (kier. Irena Godna). Występy artystów z Ukrainy zwieńczyły utwory w wykonaniu solistki Ireny Nawojewej i zasłużonych weteranów żytomierskiej sceny artystycznej Polskiego Zespołu Wokalnego „Poleskie Sokoły” (kier. Jan Boczkowski).

Juliusz Ursyn Niemcewicz swoim kunsztownym śpiewem porwał całą widownię. W jego wykonaniu zabrzmiały słynne arie operowe i operetkowe, perły światowej muzyki klasycznej, podane w taki sposób, że 40 minut recitalu minęło, jak oka mgnienie. Wszyscy zgromadzeni na widowni słuchacze poczuli się jak rodzina, szczególnie wtedy, gdy wykonaniu Niemcewicza zabrzmiała polska nuta.

Ten artysta ze Śląska doniósł do serc Polaków zgromadzonych w żytomierskim teatrze cząstkę Ojczyzny, kwintesencję polskiej sztuki.
Zwieńczeniem VII Dni Kultury Polskiej w Żytomierzu była niedzielna Msza Święta sprawowana w katedrze św. Zofii przez Ordynariusza diecezji kijowsko-żytomierskiej Ks. Arcybiskupa Piotra Malczuka.

Przed rozpoczęciem liturgii Jego Ekscelencja razem z Konsulem Generalnym RP w Winnicy Krzysztofem Świderkiem i przedstawicielem województwa śląskiego zapalili znicze i złożyli wiązankę kwiatów przed pomnikiem Wielkiego Polaka św. Jana Pawła II. W kazaniu Ks. Abp wskazał na świetlany przykład Polaków podczas II wojny światowej. Szczególną intencją wspólnej modlitwy była prośba o pokój na Ukrainie, oraz podziękowanie Bogu za 25 lat pracy ŻOZPU.

Ostatnim akordem uroczystych obchodów jubileuszowych był wspaniały koncert muzyki kameralnej „Dona nobis pacem” („Obdarz nas pokojem”) w wykonaniu Zespołu Kameralnego im. I. F. Dobrzyńskiego pod kierownictwem dr Ireny Kopoć. W starych murach żytomierskiej katedry zabrzmiały utwory Mozarta, Pucciniego, i in. Przy akompaniamencie kwartetu można było usłyszeć Sergiusza Gorkuszę (gitara), Aleksandra Werbachowskiego (gitara), Helenę Zyrianową-Kożuszko (flet), Eugenię Gintowt (śpiew). Koncert prowadziła Elwira Gilewicz.

Na zakończenie Dni Polskiej Kultury słowa wdzięczności i uznania wyrazili Konsul Generalny RP w Winnicy Krzysztof Świderek, Stanisław Dąbrowa, wicewojewoda śląski, Franciszek Brzezicki – jeden ze współzałożycieli ŻOZPU, ks. Jarosław Giżycki, chrystusowiec, Kapelan Polaków Żytomierszczyzny i prezes ŻOZPU Wiktoria Laskowska-Szczur. Dni Kultury Polskiej w Żytomierzu pokazały, że Żytomierszczyzna tętni polskością, a takie organizacje, jak Żytomierski Obwodowy Związek Polaków na Ukrainie mają przed sobą wielką przyszłość.

ks. Jarosław Giżycki, Elwira Gilewicz, Wiktoria Laskowska-Szczur

Zdjęcia z imprezy