Józef Tischner – błyskotliwy umysł i umiejętność postrzegania przyszłych zagrożeń dla kościoła

Fot. https://www.tischner.info.pl/

Wiara zawsze powinna iść w parze z rozumem – taką myśl wiodącą przedstawiał jeden z najwybitniejszych polskich myślicieli XX w., ks. prof. Józef Tischner (1931-2000).

Gdyby zapytano mnie, kto zajął istotnie miejsce w polskim krajobrazie intelektualnym drugiej połowy XX w., to w rzędzie z Karolem Wojtyłą, Leszkiem Kołakowskim, Andrzejem Żuławskim, Aleksandrem Gieysztorem wymienił by właśnie Józefa Tischnera. To postać barwna, nietypowa jak na księdza katolickiego, bo niezmiernie otwarta na świat. Tischner nie wahał się mówić wprost o istotnych problemach Kościoła w celu naprawy jego wad i patologii, czym przysporzył sobie wrogów, ale miał po swojej stronie Jana Pawła II.

W Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim był uczniem słynnego prof. Romana Ingardena, od którego powziął metodologiczne ukierunkowanie na fenomenologie filozofów niemieckich Edmunda Husserla i Martina Heideggera. O ks. Tischnerze stało głośno na początkach powstawania Ruchu Solidarność, kiedy zaczął przygotowywać i wydał pracę Etyka Solidarności (1981), w której uzasadniał arcyważną kwestię etyki dla sprawnego funkcjonowania społeczeństwa. Tłumaczył, czym może i powinna być solidarność jako postawa obywatelska wśród ludzi, przeciwstawiając ją postawie homo sovieticus.

W roku 1983 był współzałożycielem Instytutu nauk o człowieku w Wiedniu. Pod auspicjami tej placówki współorganizował raz na kilka lat słynne spotkania intelektualistów z całego świata w rezydencji Papieża w Castel Gandolfo. Pokłosie tych referatów oraz dyskusji w dwóch tomach ukazało się drukiem po polsku w roku 2010.

Józef Tischner posiadał błyskotliwy dar mówienia o ważnych zagadnieniach teologicznych w sposób przystępny dla większości. Stąd w latach 1990-ch był bardzo częstym uczestnikiem programów publicystycznych w radiu i telewizji. W te czasy niełatwych przemian ustrojowych i ekonomicznych dodawał otuchy Polakom, wspomagał w poszukiwaniu odpowiedzi na egzystencjalne pytania w kwestii wyborów moralnych, w rozróżnieniu dobra i zła, w uzmysłowieniu konieczności zagłębiania w sobie i jednocześnie nie zamykaniu się na świat, na bliźniego.

W ciągu ostatnich lat ukazało się kilka tłumaczeń na ukraiński dzieł ks. prof. Tischnera, zwłaszcza wyśmienity wywiad-rzeka Jacka Żakowskiego z ks. prof. J. Tischnerem oraz A. Michnikiem “Między Panem a Plebanem” (2013), “Filozofia dramatu” (2019) oraz “Historia filozofii po góralsku” (2022).

Uwielbiał metafory, poprzez nich niósł wiedzę, wiarę, nadzieje. I jeżeli ukuć na modłę metafory samego ks. prof. Tischnera to był to człowiek dialogu. Tego, czego nam dzisiaj tak brakuje.

Vitaliy Perkun, 12 sierpnia 2024 r.