Pałac Chołoniewskich w Janowie. Fot. Redakcja
Janów (obecnie Iwaniw) – to wieś położona w obwodzie winnickim. Jest uważana za najstarszą osadę na Podolu. W Janowie zachował się dawny zamek z pałacem oraz były kościół oo. Bernardynów.
Pierwsza wzmianka o Janowie pojawiła się w opisie zamku winnickiego z 1552 r. W 1578 r. król Stefan Batory nadał Gniewoszowi Stryżewskiemu prawo do założenia miasta i siedziby w Janowie w województwie bracławskim. Janów był wielokrotnie dewastowany. Stały stan zagrożenia na Podolu zmusił właściciela Janowa, Gniewosza Stryżewskiego, do budowy zamku (1596 r.), który miał formę bastionową, regularną na planie, powszechną w ówczesnej Europie. Zamek został zbudowany na równinie, otoczony wałami i fosami dla zapewnienia bezpieczeństwa. Dziedziniec, otoczony murami budynków mieszkalnych i gospodarczych, wznosił się 7 metrów nad ziemią.
W latach 1545–1624 zamek kilkakrotnie zmieniał właścicieli. W pierwszej połowie XVIII wieku spadkobiercą Janowa został Jan Myszka-Chołoniewski, a później jego syn Adam. Nowy zamek powstał w połowie XVIII wieku. W 1780 roku żona Adama, Salomea Kącka, ufundowała w Janowie kościół i klasztor bernardynów. Pod koniec XVIII wieku Janów miał dwie centralne ulice, ciągi handlowe i domy rzemieślników, które znajdowały się w pobliżu zamku.
Miasto posiadało ratusz z wysoką wieżą zegarową, który został zniszczony podczas II wojny światowej w 1942 roku. Niedaleko ratusza stał drewniany kościół, który również się nie zachował. W Janowie działały dwie szkoły: szkoła parafialna i szkoła czytania i pisania dla dziewcząt.
Ważnym wydarzeniem w życiu i rozwoju miasta była budowa kolei wąskotorowej. Hrabia zezwolił na wybudowanie linii kolejowej na swojej ziemi pod warunkiem, że stacja zostanie nazwana jego imieniem. Ta stacja kolejowa w Janowie istnieje do dziś i nosi nazwę Chołoniewska.
Pałac Chołoniewskich łączył cechy późnego baroku i klasycyzmu. Nowy pałac był dwupiętrowy, z centralną częścią trzypiętrową. Pod pałacem znajdowały się ogromne, dwukondygnacyjne piwnice. Ściany piwnic były bardzo mocne. Wysokość pałacu wynosiła 27 metrów. 20 listopada 1781 r., wracając z Kamieńca, w pałacu nocował król Stanisław August, przyjmowany przez Stanisława Chołoniewskiego.
Biblioteka pałacowa liczyła ponad 10 000 woluminów, w tym wiele starych i rzadkich egzemplarzy. Ksiądz z rodu Chołoniewskich wzbogacił bibliotekę o wiele książek z zakresu filozofii i teologii. Znajdowało się tu także archiwum rodzinne. Niestety, w czasie rewolucji biblioteka zaginęła w drodze do Kamieńca Podolskiego. Przez park można było dojść do kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny i klasztoru bernardynów.
Po dojściu do władzy Sowietów w zamku mieściło się więzienie, a trzy lata później teren przekazano kolonii dziecięcej Makarenki. Niemal przed wojną na terenie kolonii utworzono sierociniec. Zamieszkiwały tu osierocone dzieci, a także dzieci represjonowanych rodziców. W 1963 roku sierociniec przekształcono w internat, który funkcjonuje do dziś. Do dzisiaj zachowały się trzy kwadratowe wieże i barokowy pałac Chołoniewskich. Zamek w Janowie można uznać za najbardziej wysunięty na wschód i najlepiej zachowany spośród tego typu obiektów z tamtego okresu.
Kościół w Janowie zamknięto w 1935 roku. W czasach sowieckich w świątyni urządzono klub, później szkołę sportową, a na fasadzie zawieszono pięcioramienną czerwoną gwiazdę, choć wnętrze kościoła przypominało kiedyś jedną z bocznych kaplic bazyliki św. Piotra w Rzymie. W 1991 roku świątynia została ponownie poświęcona. Obecnie lokalna społeczność opiekuje się nią samodzielnie. W pobliżu kościoła znajduje się klasztor, w którym w czasach sowieckich mieścił się sierociniec dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną.
W Janowie urodził się Stefan Witwicki – polski poeta szkoły Mickiewicza, na którego wiersze Fryderyk Chopin pisał romanse i któremu zadedykował Mazurki op. 41. Chopin opracował dziesięć jego tekstów jako Pieśni polskie.
Lidia Baranowska za: media ukraińskie, 5 października 2024 r.
Leave a Reply