Czy historia jest nauczycielką życia? Tak, przynajmniej, mawiał Cyceron. I takie stwierdzenie utarło się na następne dwa tysiąclecia. Chociaż zawsze można podważyć tą tezę i twierdzić o tym, że historia raczej powinna być nauczycielką życia. Tylko kłopot polega na tym, że, niestety, bardzo często wydarzenia z przeszłości pokazują, iż doświadczenie mało kogo uczy. Przynajmniej to dotyczy tych, którzy niechętnie przyswajają myślenie krytyczne.
Takie myśli przyszły mi do głowy po przeczytaniu w Polityce (nr 3, b.r, s. 72-74) artykułu Łukasza Wójcika o wybitnym historyku francuskim Marcu Blochu. Autor pisze o Marcu Blochu jako o mądrym nauczycielu życia, który, według mnie, potrafił dać świadectwo słuszności tezy Cycerona. Każda z książek Blocha to nie tylko szczegółowa analiza dziejów, ale także wnioski, które powinni wynieść współcześni.
W swojej z ostatnich prac, która ukazała się już po tragicznej śmierci Blocha w r. 1944, pod tytułem „Dziwna porażka”, historyk rozlicza Francuzów z klęski 1940 roku, jak wojskowych, tak i cywilów. Szczególnie zapadły mi następne jego słowa: “Nasi przywódcy, lub ci, którzy działali w ich imieniu, nie byli zdolni do myślenia w kategoriach nowej wojny (…). Niemieckie zwycięstwo było w istocie zwycięstwem intellektualnym”. I dalej nie pozostawia suchej nitki na ówczesnym francuskim systemie edukacji, który kierował uczniów, studentów nie na zdobywanie wiedzy, a na sprawne przygotowanie się do precyzyjnych odpowiedzi…
Patrząc na realia Ukrainy z jej nieustającymi wieloletnimi problemami, przypominającymi kłody u nóg, czy to mi nic nie przypomina? Co by nie miał na myśli Marc Bloch, pisząc te bardzo mocne, i ośmielę się powiedzieć, sprawiedliwe słowa, wyraźnie aktualizuje w nich ważną kwestie refleksji, analizy i odwagi mówić o własnych błędach i niedociągnięciach. Jeżeli naród chce przetrwać, on musi poszukiwać odpowiedzi na mnożące się pytania w samym sobie. To jedyna ścieżka do życia, innej nie ma.
Vitaliy Perkun, 13 marca 2025 r.
Leave a Reply