Grażyna Lipińska pseudonim Danuta urodziła się 12 kwietnia 1902 w Warszawie. Zapisała się w dziejach historii jako żołnierka Legionów Polskich, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej, harcerka, sanitariuszka i łączniczka oraz nauczycielka. Uczestniczka walk o Lwów w 1918 roku, bitwy warszawskiej, III powstania śląskiego, szefowa wywiadu Armii Krajowej na Wschodzie, długoletni więzień polityczny w Gułagu.
W sierpniu 1918 Grażyna Lipińska wyjechała z Myślenic do ojca we Lwowa, gdzie podjęła naukę w Państwowym Żeńskim Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego. Mając 16 lat początkowo jako harcerka, a później jako żołnierz Polskiej Organizacji Wojskowej – brała udział w obronie miasta, będąc sanitariuszką, kurierem i wywiadowczynią.
W 1920 wzięła udział w Bitwie Warszawskiej, następnie pracowała jako sanitariuszka w szpitalu wojskowym w Krakowie. Po zdaniu matury w Zakopanem, gdzie przeniosła się jej matka podjęła studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego na kierunku chemia i fizyka. W 1921 wzięła udział w III powstaniu śląskim. Prowadziła akcję werbunkową i przewoziła broń. W roku akademickim 1921–1922 przeniosła się do Warszawy gdzie kontynuowała studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej.
Od 1935 była dyrektorką szkoły zawodowej w Grodnie. Z jej inicjatywy otwierano szkoły, a także zakładała i rozbudowywała internaty w celu ułatwienia nauki młodzieży wiejskiej.
Po agresji III Rzeszy na Polskę mianowana komendantką Pogotowia Społecznego w Grodnie. Po agresji ZSRR na Polskę brała udział w organizacji obrony miasta przed Armią Czerwoną. Do historii przeszło odbicie przez nią, z narażeniem życia, kilkunastoletniego Tadeusza Jasińskiego rozpiętego na sowieckim czołgu. Niestety chłopiec zmarł na rękach Lipińskiej.
Po zdobyciu Grodna przez Armię Czerwoną została w listopadzie 1939 aresztowana przez NKWD, więziona w Mińsku. 29 stycznia 1941 skazana na 10 lat łagrów i 15 lat zsyłki. Po ataku Niemiec na ZSRR przeszła wraz z innymi więźniami NKWD drogę śmierci Mińsk-Czerwień. W Czerwieniu (Ihumeniu) wraz z kilkuset osobami, które podały się za więźniów kryminalnych wypuszczona przez konwojentów. Po kilku tygodniach pieszej wędrówki przedostała się do Warszawy, gdzie podjęła działalność w Związku Walki Zbrojnej (później Armii Krajowej). W czasie okupacji niemieckiej uczyła w szkole handlowej i odzieżowej, uczestniczyła w tajnym nauczaniu. W styczniu 1942 skierowana przez Komendę Główną ZWZ/AK do Mińska jako zastępca szefa ekspozytury białoruskiej wywiadu dalekiego zasięgu KG AK. Wiosną 1944 komendant główny Armii Krajowej odznaczył ją Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari.
25 lipca 1944, w trzy tygodnie po zajęciu Mińska przez Armię Czerwoną, podczas szykowania się do wyjazdu do kraju została aresztowana przez NKWD. Została oskarżona o szpiegostwo na rzecz Wielkiej Brytanii i skazana na 6 lat łagru. W 1950 postawiono ją ponownie przed sądem, tym razem w Wilnie i otrzymała wyrok 25 lat łagrów. Była w tym czasie parokrotnie przetrzymywana w więzieniu na Łubiance, a także w więzieniach w Wilnie i Nowosybirsku, w 1950 przeszła brutalne śledztwo w więzieniu w Mińsku. Przebywała w łagrach w Bracku, Gorkim, Orszy, Nowosybirsku, Suchobezwodnej, Tajszecie i Kemerowie. Ułaskawiona w październiku 1956, 15 października 1956 wróciła do Polski.
W 1980 wstąpiła do NSZZ „Solidarność”. W maju 1992 roku została patronką 17 Rozwadowskiej Drużyny Harcerek. Lipińska uczestniczyła na nadaniu imienia drużynie. Przed śmiercią często odwiedzała harcerki. Wśród swoich najważniejszych odznaczeń Lipińska wymienia mały proporczyk, który dostała od harcerek z Rozwadowa. Nominowana do stopnia generała brygady, jednak ze względu na wymogi formalne awans mogła otrzymać tylko jedna osoba, a ponieważ Maria Wittek była starsza, to ona otrzymała promocję. Do awansu ppłk. Lipińskiej już nie powrócono.
Zmarła 30 listopada 1995 w Warszawie w wieku 93 lat. Została pochowana z asystą wojskową na cmentarzu przy kościele św. Katarzyny na Służewie w Warszawie.
Słowo Polskie za: Wikipedia, fot. Redakcja, 26 listopada 2025 r.
Leave a Reply