Diecezja mohylowsko-podolska z kilku parafii się składająca

Fot. internet

Historia biskupstwa mohylowskiego jest taka. W roku 1803 synowiec proboszcza mohylowskiego księdza Szymona, ksiądz Józef Krzysztofowicz, kanonik latyczowski z nominacji biskupa Romana Sierakowskiego, pojechał do Petersburga ze Stanisławem Szczęsnym Potockim, byłym marszałkiem Konfederacji Targowickiej a wówczas generałem wojsk rosyjskich i tam wraz z nim bywał u księcia Golicyna, ministra oświaty i wyznań. Ksiądz spodobał się mu i w rozmowie tytułował go biskupem.

Ale ksiądz Krzysztofowicz, sądząc, że minister z niego żartuje, przestał pokazywać się na salonach dygnitarza, Potocki, zapytany przez ministra: „Dlaczego wasz ksiądz nie bywa u mnie?“, odrzekł: „Sądzi on, że żartujecie, tytułując biskupem, kiedy on jest tylko kanonikiem”. „To jedno z najmniejszych, mogę go i biskupem zrobić…” powiedział Golicyn, jakoż dotrzymał słowa.

Ksiądz Józef Krzysztofowicz mianowany został biskupem mohylowskim ormiano-katolickim dnia 4 grudnia 1806 r., potwierdzony w Rzymie w r. 1809, konsekrowany we Lwowie przez księdza arcybiskupa Jana Jakuba Symonowicza, dnia 11 czerwca 1810 r. objął stolicę diecezji, składającej się z kilku parafii bardzo wprawdzie rozległych, ale nie ludnych. Zdaje się, że oprócz chwilowej fantazji ministra, był w tej nominacji i cel polityczny. Dotąd kilka kościołów ormiańskich na Podolu ulegało jurysdykcji arcybiskupa ormiańskiego we Lwowie, za kordonem. Tworząc więc nowe biskupstwo w Mohylowie chciano uwolnić ich z pod obcych wpływów. Nowe to biskupstwo było ubogie: oprócz futoru Krzysztofówki pod Mohylewem, posiadłości w ziemi nie miało. Rząd tylko wypłacał skromną pensję na utrzymanie. Kanoników tej chwilowej kapituły znamy tylko dwóch: księdza Jędrzeja Krzysztofowicza, wysłużonego kapelana armii rosyjskiej, proboszcza w Raszkowie i księdza Antoniego Werterysowicza, proboszcza w Kamieńcu. Ksiądz Józef Krzysztofowicz nie długo siedział na biskupstwie, umarł w r. 1816, mając niespełna lat 54. Odtąd już nie było biskupów, tylko administratorówie: ksiądz Antoni Warterysowicz l. 1816-1822 i ksiądz Samuel Moszoro, nominat l. 1822-1854.

Przygotował Walery Franczuk na podstawie: W. Pobóg-Górski, Powiat mohylowski w gubernii podolskiej, Warszawa 1903, s. 201-206. 24 lutego 2024 r.