Józef Piłsudski urodził się w Zułowie na Wileńszczyźnie w rodzinie szlacheckiej. Należał do tak zwanego. „pokolenia niepokornych” – młodych Polaków wychowanych w cieniu klęski Powstania Styczniowego 1863 roku i w naturalny sposób zbuntowanych przeciw dominującemu wówczas pozytywizmowi i ideologii „pracy organicznej” nad podniesieniem świadomości narodu polskiego, przy poniechaniu czynnej walki o niepodległość.
Młody Piłsudski, jeden z czołowych przedstawicieli tego pokolenia rozpoczął w 1885 roku studia na Uniwersytecie w Charkowie, gdzie nawiązał kontakty z rosyjską organizacją „Narodnaja Wola”. W 1887 roku został zesłany na Syberię za kontakty z zamachowcami na życie cara Aleksandra III (wśród których był jego brat Bronisław). W 1892 roku wrócił do Wilna i wkrótce rozpoczął działalność w Polskiej Partii Socjalistycznej, wchodząc wkrótce do jej władz. W 1900 roku został aresztowany w Łodzi przez policję carską, w 1901 roku uciekł ze szpitala więziennego w Moskwie, wznawiając działalność w partii.
W 1905 był inicjatorem powstania Organizacji Bojowej PPS, która w czasie rewolucji 1905 roku prowadziła zbrojną walkę z caratem. Po upadku rewolucji przeniósł się do Galicji, skąd kierował przygotowaniami do przewidywanej przyszłej wojny Z Rosją. Po niepowodzeniu akcji wywołania na terenach Królestwa Polskiego antyrosyjskiego powstania, dowodzone przez niego oddziały zostały włączone w skład zorganizowanych przez władze austriackie Legionów Polskich. Jako dowódca 1 pułku, a następnie I Brygady Legionów, Piłsudski dał się poznać jako świetny dowódca, staczając z powodzeniem szereg bitew z armią rosyjską. Jednocześnie nie zaprzestał działalności politycznej, starając się wymusić na władzach państw centralnych utworzenie polskiego rządu i armii.
W 1917 roku został wybrany referentem Komisji Wojskowej powołanej przez państwa centralne Tymczasowej Rady Stanu, będącej namiastką polskiej władzy państwowej na terytorium Królestwa Polskiego. Aresztowany przez władze niemieckie w lipcu 1917 roku był więziony w Magdeburgu. Zwolniony z więzienia 10 listopada 1918 roku objął stanowisko Naczelnika Państwa i naczelnego dowódcy Wojska Polskiego. Odegrał ogromną rolę w walce o kształt i niepodległość państwa polskiego. W kwietniu 1919 roku został inicjatorem akcji odbicia Wilna zajętego przez wojska bolszewickie. Był głównym autorem polskiej polityki na wschodzie, starając się doprowadzić do powstania federacji Polski z Litwą i wspierając Ukraińską Republikę Ludową w walce z Rosją bolszewicką. Elementem tej polityki była koncepcja wyprawy kijowskiej w 1920 roku, podjętej w celu odbudowy URL w sojuszu z Polską.
Dowodził armią polską w czasie ofensywy bolszewickiej latem 1920 roku i był autorem koncepcji sierpniowej kontrofensywy znad Wieprza, w czasie której objął osobiście dowództwo wojsk biorących w niej udział. Nie zdecydował się na kandydowanie w na urząd Prezydenta RP w 1922 roku, ze względu na znaczne ograniczenie jego kompetencji w konstytucji. Po objęciu władzy przez niechętną mu centro – prawicową koalicję usunął się w 1923 roku z życia politycznego, pozostając nadal aktywny w sferze publicznej.
W maju 1926 roku na czele oddanych mu oddziałów przejął w drodze zamachu stanu władzę w Polsce, sprawując dyktatorską władzę do śmierci w 1935 roku.
Słowo Polskie, dobór materiałów dr. hab. Tadeusz Paweł Rutkowski, Michał Zarychta, 18.03.15 r.
