Józef Garibaldi wytrwały bojownik sprawy ludów, zawarł z generałem Ludwikiem Mierosławskim układ, na mocy którego miał stanąć międzynarodowy legion, złożony z czterech oddziałów: polskiego, węgierskiego, francuskiego i niemieckiego.
Hrabia Kamil Cavour obawiając się atoli wzrostu żywiołów rewolucyjnych i ceniąc przyjazną neutralność Prus, zwlekał z decyzją co do legionu, ostatecznie pozwolił Mierosławskiemu założyć na włoskiej ziemi własnym kosztem polską szkolę wojskową.
Jako miejsce obrano Genuę, gdzie z początkiem października 1861 rozpoczęto wykłady.
Dozór i opiekę nad instytucyą powierzono komitetowi, który składali: generał Bixio, Dr. Occhipinti, Marceli ks. Lubomirski i deputowany Valerio. Dyrekcję szkoły objął Mierosławski.
W marcu 1862 roku przeniestono szkołę do Cuneo i oddano pod nadzór pułkownika Pallavicini. Dyrekcję poruczono generałowi Józefowi Wysockiemu. Gdy tenże mieszkał stale w Paryżu, mianowano komendantem szkoły pułkownika Fijalkowskiego a tegoż zastępcą majora Władysława Englerta. Na naleganie zagranicy zamknięto szkolę w Cuneo w sierpniu 1862.
W ciągu dziesięciomiesięcznego istnienia zakładu naukowego, pracowali w nim w charakterze profesorów względnie instruktorów : Brazewicz Karol, kapitan (teoria służby w piechocie), Chmieliński Zygmunt, (matematyka i służba w artylerii). Czapski Józef, pułkownik (służba w kawalerii). Englert Władysław, major (praktyczna część, służby w piechocie).
Kossowski (de Lilie) Władysław, (geografia i geometria). Langiewicz Marian, (teoretyczna i praktyczna część służby w artylerii). Mierosławski Ludwik, generał (historia i geografia wojskowa — codzienna musztra). Padlewski Zygmunt, kapitan (strategia, taktyka). Rogaliński Aleksander, (służba w kawalerii), Stojowski Jordan Stefan, (szermierka). Waligórski Aleksander, pułkownik (laboratoryum chemiczne — topografia, rysunki). Służba skarbnika spoczywała w rękach barona Adolfa Dulfusa.
Uniform słuchaczy szkoły podchorążych sporządzony dla pory chłodnej z szarego sukna, dla pory gorącej zaś z lekkiej materyi składał się z zwykły ch pantalonów, z krótkiego surduta spinanego na piersiach pętlicami i z konfederatki, u której ponad małym daszkiem widniał polski orzełek. Kawalerzyści byli uzbrojeni w długie pałasze, piechota w karabiny. Uczniowie mieszkali w koszarach, a to podczas pobytu w Genui w wynajętym na ten cel prywatnym domu, w Cuneo zaś w poklasztornym budynku, gdzie dla nauki i utrzymania porządku zaciągali wartę na strażnicy. Wikt sporządzał kucharz, Polak, którego przywiózł z kraju Kulmatycki.
Na pierwsze śniadanie otrzymywali słuchacze mleko z białym chlebem, na drucie chleb z masłem lub serem, na obiad trzy potrawy i po pół litra wina na osobę, wieczorem zaś jedno danie.
O godzinie 8 rano odzywała się pobudka, poczem pełniący służbę wachmistrza Jablonowski odbierał od kolegów raport i składał go komendantowi. Po śniadaniu maszerowali uczniowie na plac musztry, ztamtąd do sal wykładowych, po obiedzie do sali fechtunkowej i znów na wykłady.
Wieczorne godziny mogli spędzać poza murami koszar, lecz tylko za pozwoleniem dużurnego podchorążego.
Zresztą nie nastręczała mała piemoncka mieścina, jaką jest Cuneo, wiele sposobności do rozrywki. W chwili zamknięcia szkoty powstała myśl przeniesienia instytucyi do Szwecji lub Anglii. Rychło atoli odstąpiono od zamiaru i wysłano podchorążych do Turynu, gdzie im ks. Lubomirski zostawił do wyboru, albo pozostać we Włoszech i przy dziennym wynadgrodzeniu po 3 franki wyczekiwać wcielenia w stopniu oficerskim do szeregów włoskich, albo też wyjechać do Francji. W tym ostatnim wypadku, wyptacano po 300 franków na podróż do Paryża. Mata tylko garstka pozostała na miejscu, ogół udała się na ziemię francuską, a stamtąd niebawem do Ojczyzny w szeregi walczącej o swą wolność braci.
Listę słuchaczy szkoły można zobaczyć na stronie Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu: https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/46776/edition/63455/content
Opis ilustracji: Wojciech Biechoński i Roman Rogiński (po prawej) w szkole w Cuneo. Fot. Wikipedia
Leave a Reply