25 kwietnia w Winnicy odbyły się Centralne Obchody 95. Rocznicy Polsko-Ukraińskiego Sojuszu 1920 roku. W stolicy Podola zebrali się przedstawiciele ukraińskich i polskich środowisk historycznych, przedstawiciele władz wszystkich szczebli, polskich organizacji z dwóch obwodów – winnickiego i chmielnickiego oraz mediów, by przypomnieć te bardzo ważne dla polsko-ukraińskich stosunków wydarzenia, które miały miejsce na terenach od Kijowa do Warszawy w 1920 roku, naznaczone obecnością Marszałka Naczelnego Józefa Piłsudskiego.
W ramach uroczystości na Uniwersytecie Technicznym odbyły się obrady „okrągłego stołu” pt. „Braterstwo broni. Polsko-Ukraiński Sojusz 1920 r.” z udziałem znanych historyków z Polski oraz Ukrainy (JE Ambasador RP Henryk Litwin, płk WP Tadeusz Krząstek, dr Andrij Rukkas, mec. Henryk Grocholski i inni). Tematyka wystąpień prelegentów była przeróżna – od bardzo szczegółowego opisu walki pod Komarowem (bardziej znanej jako walki pod Zamościem), którą z polsko-ukraińskiej strony dowodził ukraiński generał Marko Bezruczko do exodusu polskiej ludności z Podola po przewrocie bolszewickim, o czym opowiedział Henryk Grocholski – prezes Związku Szlachty Polskiej z Warszawy.
Na sali, gdzie odbywały się obrady, nie było żadnego wolnego miejsca. Temat polsko-ukraińskiego Sojuszu cieszy się na Ukrainie, a szczególnie – w Winnicy cieszy się na tyle wielkim zainteresowaniem, że nawet w przejściach pomiędzy krzesłami stała młodzież i słuchała o kształtowaniu się nowego formatu niepodległej Polski i Ukrainy w bardzo trudnym okresie historycznym w latach 1919-1921.
Po obiedzie na centralnym placu miasta przy magistracie otwarto wystawę „Za Wolność Naszą i Waszą” (gościnnie wypożyczoną przez Kurier Galicyjski) z udziałem władz obwodu i miasta oraz licznej grupy miejscowych Polaków. W otwarciu wystawy wzięli udział JE Ambasador RP na Ukrainie Henryk Litwin, przewodniczący Rady Obwodowej Serhij Swytko, Administracji Obwodowej Walerij Korowij, p.o. Prezydenta Winnicy Serhij Morgunow, Konsul Generalny RP w Winnicy Krzysztof Świderek oraz liczne grono działaczy społecznych. Jerzy Wójcicki, jako jeden z głównych inicjatorów Obchodów 95. Rocznicy Polsko-Ukraińskiego Sojuszu opowiedział o wystawie i podziękował polskim i ukraińskim władzom za wielkie wsparcie przy organizowaniu tych uroczystości. Członkowie polskiej (SRH Marienburg) i ukraińskiej (z Kamieńca Podolskiego) grup rekonstrukcyjnych zorganizowali wspólny pokaz musztry w mundurach WP i żołnierzy URL wzorca 1920 roku. Pod tablicą Marszałka Piłsudskiego i Eugena Markowicza (ministra w rządzie URL) złożono wiązanki kwiatów.
O 17.00 w winnickim kinie „Rodyna” odbył się pokaz filmu „Trudne partnerstwo” z udziałem płk Tadeusza Krząstka, jednego z jego twórców. Dzięki temu filmowi, który bardzo realistycznie a czasami nawet dość samokrytycznie ocenia pomoc państwa polskiego dla ukraińskich przyjaciół, widzowie dowiedzieli się o kulisach stosunków Piłsudskiego z Naczelnym Atamanem Petlurą, licznych grobach żołnierzy WP na Ukrainie i ukraińskich żołnierzy URL na terenie Polski. Szczególnie ciekawie twórcy filmu opowiedzieli o II Zimowym Pochodzie petlurowskich wojsk, stacjonujących w Polsce, na okupowaną przez bolszewików Ukrainę. W 1921 roku pięć tysięcy Ukraińców zdołało dotrzeć aż na przedpola Kijowa, niestety znaczna ich część zginęła w walce z przeważającymi siłami bolszewickimi.
Po prezentacji filmu płk Krząstek wyraził przekonanie, że prochy Symona Petlury, zamordowanego przez bolszewickiego agenta w Paryżu, powinny wrócić do Winnicy, jako miasta, ściśle związanego z działalnością Naczelnego Atamana, a przedstawiciele Departamentu Kultury RM zaproponowali by film „Trudne partnerstwo” został pokazany w winnickich szkołach na lekcjach historii.
Organizatorami Centralnych Obchodów 95. rocznicy Polsko-Ukraińskiego Sojuszu w Winnicy byli SP „Kresowiacy”, Stowarzyszenie „Historia Winnicy”, KG RP w Winnicy oraz Rada Miasta.
Słowo Polskie, 26.04.15 r., KZ
