Fot. Redakcja
Zamek we wsi Wysuczka położony jest w obwodzie tarnopolskim na trasie między Zaleszczykami a Borszczowem. Jest to zabytek architektury obronnego typu z XVII wieku.
Generalnie każdemu kto porusza się z Borszczowa do Zaleszczyk nie zabraknie atrakcji. Niedaleko Wysuczki znajduje się Borszczów z dużym muzeum historii lokalnej i niezwykle ciekawe starożytne Bilcze-Zołote i Krywcze (jest tu też zamek ).
Historia nie zachowała dla nas nazwisk budowniczych, pierwszych właścicieli, a nawet daty budowy twierdzy w Wysuczce. Niektórzy naukowcy są skłonni sądzić, że zamek ten został zbudowany w XVII wieku, jak większość zamków w tym regionie, w celu ochrony przed najazdami Tatarów i Turków.
Twierdza powstała na wysokim wzgórzu i ma naturalną ochronę z trzech stron: stromy klif. Od południa i zachodu górę obmywa rzeka Drapaka, dopływ Niczławy, która stanowi dodatkową barierę. Zamek był praktycznie nie do zdobycia od strony zachodniej, wschodniej i południowej. Najbardziej narażona pod względem ochrony była północna strona twierdzy, dlatego dla jej dodatkowej obrony wykopano głęboki rów i zalano wał ziemny.
Zamek był na planie kwadratu, ufortyfikowany czterema sześciokątnymi wieżami w narożach. Materiałem do budowy twierdzy był miejscowy piaskowiec. W murze północnym w wieży bramnej znajdowała się brama wjazdowa. W murach zamku były dziury strzelnicze. Do południowej ściany przylegał pałac.
Pierwsza dokumentalna wzmianka o zamku w Wysuczce pochodzi z 1672 roku. Twierdza jest wymieniana jako jedna z zdobytych przez Turków. W 1675 r. podczas wojny polsko-tureckiej na zamku przebywał król polski Jan III Sobieski. Historia nie zachowała nazwisk właścicieli tych ziem w czasach Rzeczypospolitej.
Po przystąpieniu Podola do Cesarstwa Austro-Węgierskiego w 1772 r. pojawiają się informacje o posiadaniu zamku w Wysuczce przez Andrzeja Szymanowskiego, później Kostantyna Szymanowskiego. W 1800 roku zamek przeszedł na własność ambasadora sejmu galicyjskiego Tadeusza Charkowskiego herbu Abdank. W 1820 r. właścicielka zamku Maria Golejowska-Charkovska przebudowała go na pałac.
W miejscu części mieszkalnej zamku w murze południowym pojawił się wspaniały neogotycki pałac, dostawiony do południowo-zachodniej wieży. W wieży najbardziej wysuniętej na południowy zachód pojawiły się dwie dodatkowe kondygnacje z cegły, które stylizowano na styl gotycki. Wnętrze pałacu zostało ozdobione dużą liczbą portretów i obrazów. Właściciele kolekcjonowali porcelanowe naczynia, broń myśliwską i zabytkowe meble. Zgromadzili dużą liczbę książek z XVIII i XIX wieku w języku francuskim, niemieckim i polskim.
W 1900 roku w Zamek w Wysuczce uderzył piorun, powodując duży pożar. Właściciel Kyryło Czarkowski-Golejowski nakazał rozebrać bramę wjazdową i część murów oraz zasypać fosę. Sam pałac przeszedł odbudowę, gdyż wymagał remontu po pożarze. W czasie I wojny światowej zamek nie został uszkodzony. Wraz z nadejściem władzy radzieckiej w 1939 r. właściciele nadal mieszkali w swoim majątku. Żołnierze splądrowali pałac, aresztowano Charkowskiego, a jego synom udało się uciec. Po II wojnie światowej pałac rozebrano, pozostawiając jedynie fundamenty (trudno było je rozebrać) i dwie wieże. Zniszczony został piękny park na zboczu wzgórza zamkowego.
W 1991 r. miejscowa rada wiejska postanowiła zburzyć północno-zachodnią wieżę zamku, gdyż znajdowała się ona w złym stanie technicznym. Mieszkańcy wsi mogli zabierać kamienie do budowy budynków gospodarczych. Wieżę zburzono traktorem, ale nie udało się jej całkowicie zburzyć, pozostał niższy poziom.
Do dziś zachowała się południowo-wschodnia sześcioboczna dwukondygnacyjna wieża o wysokości 10 metrów, szerokości 5,3 metra i grubości muru 1,6 metra. W pierwszej kondygnacji widoczne są luki, natomiast w drugiej kondygnacji w ich miejsce wycięto okna. Oprócz wieży zobaczyć można fundamenty budowli (po przeciwnej stronie płaskowyżu), fragmenty murów oraz pozostałości wieży południowo-zachodniej.
Okolice Borszczowa to miejsce, w którym znajdują się najdłuższe na Ukrainie i najsłynniejsze (obok krymskiej) jaskinie. Są to takie podziemne jamy, jak jaskinia Optymistyczna (koło wsi Koroliwka, łączna długość zbadanych przejść wynosi prawie 250 km), jaskinia Ozerna (130 km, w pobliżu wsi Strzałkowce, dwa kilometry od Wysuczki), a także nieco krótsza jaskinia Kryształowa (we wsi Krywcze, 23 km) i jaskinia Werteba (1 km od Bilcze – Zołote, łączna długość znanego przejścia s wynosi około 9 km ) . Dwie ostatnie jaskinie mają trasy wycieczkowe, oświetlenie elektryczne i nadają się do masowego zwiedzania bez specjalnego wyposażenia.
Redakcja, 23 lipca 2023 r.
