W dniu 15 października w Kijowie odbyła się międzynarodowa naukowo-praktyczna konferencja „Polacy na Ukrainie: drogi i losy” (upamiętnienie 80 rocznicy deportacji do Kazachstanu). Spotkanie odbyło się w siedzibie Narodowego Uniwersytetu Zasobów Biologicznych i Zasobów Naturalnych Ukrainy.
Moderator konferencji dr. hab. Zinowij Rużyło, dziekan wydziału konstruowania i projektowania na początku przekazał głos gościom honorowym. Wystąpili dr hab., profesor Sergij Kwasza, przewodniczący komitetu konferencji, prorektor ds. edukacji i pracy wychowawczej; Tomasz Dederko konsul Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Kijowie; Anita Staszkiewicz Stowarzyszenie Wspólnota Polska; Emilia Chmielowa prezes Federacji Organizacji Polskich na Ukrainie.
W programie konferencji znalazły się tematy referatów naukowców, urzędników państwowych, społecznych liderów, wykładowców akademickich, doktorantów dot. takich zagadnień:
1) Polska mniejszość narodowa na Ukrainie: historia i współczesność;
2) Polacy i Ukraińcy pod naciskiem radzieckiej represyjno-karnej machiny: wymiar deportacji w kontekście pamięci historycznej;
3) Polska droga do Kazachstanu: losy na tle epoki;
4) Dziedzictwo kulturowe Polski i Ukrainy oraz jego rola w kształtowaniu świadomości społecznej;
5) Międzynarodowa współpraca w kształtowaniu polityki pojednania i „przezwyciężania przeszłości”.
Na początku posiedzenia plenarnego z referatem pt.; „Tożsamość narodowa Polaków deportowanych do Kazachstanu” wystąpiła Anita Staszkiewicz (Stowarzyszenie Wspólnota Polska, Uniwersytet Warszawski). O skutkach wynarodowienia Polaków w czasach radzieckich mówił Walerij Istoszyn (docent wydziału biologii medycznej Winnickiego Narodowego Medycznego Uniwersytetu im. M. Pyrogowa) z referatem pt.; „Polacy z Podola pod naciskiem sytemu karnej represji”.
O przetrwaniu Polaków w warunkach deportacji „Syberyjska szkoła” mówiła w czasie swego wystąpienia mgr Terasa Dutkiewicz (inżynier katedry Organicznej Chemii Narodowego Uniwersytetu „Lwowska Politechnika”, redaktor naczelny czasopisma FOPnU „Nasze drogi”). W referacie pt.: „Sześć lat, dwa miesiące i kilka dni…” wygłoszony przez Dorotę Jaworską (redaktor naczelny kwartalnika dla Polaków Ukrainy „Krynica”) mówiono o losu polskiej rodziny kresowej na emigracji w Kazachstanie (wspomnienia Ryszarda Kożucha).
W swoich wspomnieniach o deportacji rodziców do Kazachstanu i przetrwaniu tam mówił ks. prałat Ludwig Kamilewski, który już urodził się w obwodzie Akmolińskim w Kazachstanie.
Walentyna Jusupowa w swoim wystąpieniu mówiła o Fundacji Joachima Lelewela. Jednym z kierunków działalności której jest zbieranie i publikowanie materiałów o tzw. polskich autonomiach w ZSRS przed II wojną światową i wysiedleniach do Kazachstanu w 1936 r. oraz tzw. operacji polskiej NKWD w 1937 r. W celu głębszego zrozumienia, co przeżyli w czasy deportacji do Kazachstanu Polacy uczestnikom konferencji proponowano obejrzeć film „Przez Czerwona granicę”, jaki powstał w 2012 roku. Współproducentami byli – Fundacja Joachima Lelewela i Towarzystwo Miłośników Historii Wojskowości Kalina Krasnaja. Film opowiada o deportacjach Polaków z Ukrainy do Kazachstanu w 1936 r. Osnuty jest na motywach powieści Piotra Kościńskiego „Przez czerwony step”.
Na zakończenie konferencji została przyjęta rezolucja, m.in. przyjęto propozycję wydrukowania zbiórki materiałów konferencyjnych i umieszczenia ich w Internecie oraz zorganizowania każdego roku międzynarodowej naukowo-praktycznej konferencji „Polacy na Ukrainie: drogi i losy” oraz okrągłych stołów.
Zostawiając ściany sali, gdzie odbywała się konferencja, miałam poczucie i radości, i smutku, pamiętając o tych tragicznych losach naszych rodaków i z myślą, żeby Pan Bóg nigdy nie pozwolił, żeby takie czy podobne czasy powróciły!
Organizatorami konferencji wystąpili: Ministerstwo Edukacji i Nauki Ukrainy, Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, Wydział Konsularny Ambasady RP na Ukrainie, Federacja Organizacji Polskich na Ukrainie, Dom Polski w Kijowie, Narodowy Uniwersytet Zasobów Biologicznych i Zasobów Naturalnych Ukrainy, Instytut Historii Ukrainy NAN Ukrainy.
Walentyna Jusupowa, 17.10.16 r.
