19 stycznia 1938 roku funkcjonariusze NKWD rozstrzelali w Winnicy Polaka Michała Berezowskiego. Na mocy specjalnego rozkazu Jeżowa Nr 00485, wydanego rok wcześniej, w samej tylko stolicy Podola bolszewiccy kaci zamordowali ponad 10 tys. osób. Ale Michał Berezowski ma szczególną historię.
Dzięki zachowanym w Winnickim Archiwum Obwodowym aktom możemy dużo dowiedzieć się o losie tego człowieka. Michał Berezowski urodził się w Derebczynie niedaleko Szarogrodu w 1897 r. W 1920 r., kiedy na Podole na mocy porozumienia militarnego między rządem Polski i Ukrainy przybyły oddziały polskie, Berezowski aktywnie zaangażował się w tropienie i tępienie bolszewickich zrewoltowanych band, chowających się po lasach i na wsiach.
Nie zważając na swoje polskie pochodzenie, Michał Berezowski zaciągnął się do Zaporoskiego Korpusu Armii URL i razem z petlurowcami i polskimi żołnierzami zacięcie walczył o „waszą i naszą wolność”. Po tym, jak wskutek bolszewickiego kontrnatarcia linia frontu przemieściła się na Zachód, Berezowski przekroczył razem z petlurowcami rzekę Zbrucz i pozostał w Polsce. Lecz prawdopodobnie z powodu mieszkającej na Podolu żony lub wiedziony niejasnymi zapewnieniami władz na Kremlu o amnestii w 1923 roku powrócił na Ukrainę i zamieszkał w rodzinnym Derebczynie.
Nie zważając na „nowe porządki” Michał z żoną Genowefą w miarę spokojnie przeżyli razem 15 lat. W 1928 roku urodziła im się córka Janina. Jej rodzice spokojnie pracowali w kołchozie – tata remontował buty.
Niestety nadszedł straszliwy sierpień 1937 r. Bolszewicy rękami oprawców z NKWD zaczęli konsekwentnie realizować swój plan z mordowania najaktywniejszych mieszkańców przygranicznego wówczas z Polską obwodu winnickiego. Szczególnego terroru doświadczyli wówczas byli żołnierze Armii Symona Petlury i Polacy. Po nocach czekali, kiedy przyjadą po nich „woronki”, modląc się z rodziną o odwrócenie okrutnego losu, który na nich czekał.
Po Michała Berezowskiego NKWD przyszło w grudniu 1937 roku. Dwa tygodnie przed Bożym Narodzeniem Berezowscy jak zawsze pracowali w kołchozie. Po aresztowaniu bolszewickie władze oskarżyli „Polaka z obywatelstwem ZSRS” na mocy art. 54-10 KK o „działalność kontrrewolucyjną i sabotażową mającą na celu obalenie ustroju komunistycznego”. Berezowskiego osadzono w więzieniu w Winnicy i rozstrzelano miesiąc później.
Na oczyszczenie dobrego imienia Michała Berezowskiego z zarzutów trzeba było czekać do 1989 r.
Jerzy Wójcicki, 18.02.17 r.
